Wielkość produkcji dozymetrów w Polsce

Dzięki uprzejmości firmy Polon-Alfa uzyskałem specyfikacje krajowych urządzeń radiometrycznych od lat 60. do 90. Oprócz przeznaczenia przyrządu, krótkiego opisu i podstawowych danych (przeznaczenie, zakres, wymiary, masa, zasilanie) podano także liczbę wyprodukowanych egzemplarzy. Daje się zaobserwować ogromny skok w latach 70. i 80., szczególnie w porównaniu z małoseryjną produkcją lat 60. Niestety warianty sprzętów (RKP-1 i 1-2, RK-67 i 67-3) umieszczono bez rozróżnienia, a prawdopodobnie nowsze, ulepszone wersje produkowano dłużej. Powyższe liczby robią się szczególnie ciekawe, gdy porównamy je z dostępnością tych modeli na rynku wtórnym. Liczbę egzemplarzy na portalach aukcyjnych, ogłoszeniowych, forach itp. podałem w nawiasach kwadratowych. Informacje są zbierane od 2013 r. do dziś i aktualizowane na bieżąco, obejmują również egzemplarze posiadane przez znanych mi kolekcjonerów.

RIK-59 (1959) - 350 [4] 

RK-60 (1960) - 100* [3]
*wielkość oszacowana na podstawie nakładu instrukcji obsługi

RKL-60 (1961) - 20 [2]

RK-63 (1962) - 100 [9, w tym 2 przerobione na multimetry - LINK]

RK-67 (1968) i RK-67-3 (1980) - 5000 [42, w tym 11,5 wersji RK-67-3)

RUS-5 i RUS-5A (1960) - 250 [1]

RUG-3 (1965) - 30 [0]

RUST-1 (1962) - 150 [0]

RUST-2 (1969) [7,5], RUST-2S (1972) [1] i RUST-2S-2 (1975) [1] - 400

RUST-3 (1987) - 2000 [23]

MSP-3 i MSP-3A (1970) - 50 [2]

MSP-4 (1969) - b.d. [1]

RK-10 (1973) - 300 [6]

ALDO-2 (1972) - 100 [11]

ALDO-3 (1974) - 200 [4]

ALDO-10 (1983) - 100 [3]

RKP-1 (1969) i RKP-1-2 (1975) - 1500 [25, z czego 4 wersji RKP-1]

RG-1 (1971) - 80 [4]

URL-1 (1972) - 80 [2]

URL-2 (1974) - 100 [1]

URS-3 (1981) - 200 [4]

DR-1 (1975) - 10 [0]

ST-02 (1970) - 100 [1]

ST-03 (1976) - 300 [2]

Szkolny radioindykator Biofiz (ok. 1962) - b.d. [5]

RK-20 (1986) - 50 [2] (cyt. za: Grzegorz Jezierski, Radiografia przemysłowa, s. 573)

Szkolny radiondykator w obudowie radia "Iza", (lata 70.)  - b.d. (2)

• Do poniższych mierników niestety nie mam fotografii:
• MSP-4A - miałem, sprzedałem, zdjęcie zaginęło...
• Inne zapomniane mierniki omówiłem w tej notce [LINK]

Zwraca uwagę duża liczba wyprodukowanych RK-67. Był to chyba najdłużej produkowany radiometr, gdyż wprowadzono go w 1968 r., a najnowszy znany mi egzemplarz pochodził z 1991 r., choć podejrzewam, że większość produkcji to wersja RK-67-3. Niestety brak danych dotyczących zakończenia produkcji. Do tej pory oferowana jest usługa kalibracji tego przyrządu, choć nie jest on lubiany przez fachowców.
Z tego co udało mi się znaleźć w literaturze, to od swego powstania do 1996 r. firma Polon-Alfa (przedtem ZZUJ "Polon") wyprodukowała 14 tys. radiometrów wszystkich typów. W tej liczbie 5000 przypada na RK-67, 2000 na RUST-3 i 1500 na RKP-1-2. W szczytowym okresie w latach 70. przedsiębiorstwo zatrudniało 650 pracowników.

***

Zerknijmy jeszcze na najpopularniejsze sondy pomiarowe, przeznaczone do radiometrów serii RUST, URL i URS:

SGB-1P (1966) - 2000 [16]

SGB-2P (1966) - 1000 [16,5]

SGB-1R - 200 [3]

SGB-3P (1966) - 200 [3]

SGB-1D (1973) - 150 [3]

SGB-2D (1975) - 200 [1]

SSU-3-2 (1984) - 500 [5]

SSU-70 i SSU-70-2 (1971) - 900 [9]

SSA-1P (1966) - 1500 [19]

SSNT-1/2 - 600 [1]

SGB-1Z - 300 łącznie z SGB-2Z [0]

SGB-2Z - 300 łącznie z SGB-1Z [1]

Spośród powyższych sond najczęściej na rynku wtórnym pojawia się scyntylacyjna sonda SSA-1P, stosowana często z radiometrami RUST-2, RUST-3, RKP-2 i EKO-C/s do kontroli szczelności jonizacyjnych czujek dymu oraz w pracowniach izotopowych. Druga w kolejności jest sonda licznikowa na 3 tubach STS-3 typu SGB-1P, zwykle w zestawie z radiometrami RUST-2 i RUST-3. Inne występują epizodycznie, w liczbie jednego egzemplarza na kilka lat. 

***

Oprócz firmy Polon-Alfa z Bydgoszczy ważnym producentem jest firma Polon-Ekolab z Gdańska, wywodząca się z gdańskiego oddziału Zakładu Urządzeń Dozymetrycznych w Bydgoszczy. Firma ta produkuje chociażby monitory EKO-C i radiometry EKO-D. Innymi producentami były zakłady doświadczalne przy instytucjach naukowych, np. Instytucie Badań Jądrowych w Świerku, czy katedrach Politechniki Warszawskiej (Katedra Budowy Aparatury Elektromedycznej, KBAE). Instytut w Świerku opracował chociażby Radiometryczny Zestaw Polowy RZP-10, zaś KBAE - monitor skażeń powierzchni KBAE-62/57.
Historia produkcji aparatury dozymetrycznej w Polsce cały czas czeka na opracowanie. Szczególnie ciekawe wydają się być początki prac, prowadzone w bardzo trudnych warunkach powojennej odbudowy.