Indykator Eltes-902

Indykator Eltes-902 jest bardzo prostym indykatorem, który za pomocą impulsów dźwiękowych i świetlnych podaje moc dawki promieniowania gamma. Posiada 3 zakresy pomiarowe - najniższy wyskalowany w mikrorentgenach na godzinę (!), dwa następne w milirentgenach na godzinę.
Użycie dwóch różnych przedrostków w jednostkach mocy dawki (mikro- i mili-) może być mylące. Szczególnie dla niewprawnego użytkownika, który z prawej strony ma najpierw kolumnę cyfr z przedziału 10-100, a następnie 0,1-1 i 1-10. Rosyjski zapis mikro- (mk) i mili- (m) nie ułatwia sprawy. Osobiście bardzo nie lubię mikrorentgenów na godzinę, na szczęście niewiele mierników mierzy w tych jednostkach, a by uzyskać w przybliżeniu mikrosiwerty, trzeba podzielić przez 100.
Pierwszy zakres zaczyna się od poziomu tła naturalnego, odpowiadającego 2 impulsom (10 µR/h = 0,01 mR/h = 0,1 µSv/h), a kończy na jego 10-krotności. Wartości podziałek różnią się pomiędzy zakresami 10-krotnie. Ostatni zakres kończy się na 10 mR/h, co odpowiada 20 impulsom. Rozpiętość mierzonych wartości jest więc taka sama jak w wielu innych prostych miernikach z epoki poczarnobylskiej, np. Biełła.

Przyrząd włączamy za pomocą pokrętła na przednim panelu. Najpierw przekręcamy go  na pozycję oznaczoną -|▐- - wówczas, jeśli bateria ma odpowiednie napięcie, słyszymy ciągły sygnał dźwiękowy. Następnie, przekręcając dalej, uruchamiamy najniższy zakres pomiarowy. Jeśli impulsy następują zbyt szybko po sobie, przekręcamy pokrętło na wyższy zakres. Niestety w moim egzemplarzu najwyższy zakres jest nieprawny, prawdopodobnie jest to kwestia jednego z układów scalonych. Tym niemniej, jeśli chcemy wiedzieć, czy coś świeci i mniej więcej, jak intensywnie, Eltes 902 zdaje egzamin z powodzeniem. Nawet przy niezbyt silnych źródłach zwykle trzeba włączać drugi zakres, bo na pierwszym impulsy następują po sobie zbyt szybko, by je liczyć.

Detektorem promieniowania jest Jedynie Słuszny Licznik GM typu SBM-20. Co ciekawe, jest on owinięty... papierem! Zwykle w tego rodzaju przyrządach licznik owijano folią ołowianą celem odcięcia promieniowania beta i wyrównania charakterystyki energetycznej. Więcej na ten temat w notce o zasadzie działania licznika Geigera. W przypadku indykatora Eltes 902 osłonięcie licznika GM tylko przez plastik obudowy i parę warstw papieru przekłada się na jego dość wysoką czułość - można nim mierzyć nawet niezbyt aktywne szkło uranowe, pomijając oczywiście to najsłabsze:

Waga całości 220 g. Produkcja - początek lat 90. Sprzęt jest popularny za naszą wschodnią granicą, natomiast w Polsce dopiero teraz udało mi się nabyć jego egzemplarz, choć już przedtem na Allegro raz się pojawił.
Pomimo prostoty jest to bardzo przydatny sprzęt, jeśli chcemy szybko oszacować moc dawki od danego obiektu. Szkoda tylko, że nie ma opcji wyłączenia dźwięku, który czasem może być dekonspirujący. Można oczywiście zwiększyć jego czułość, wycinając okienka w obudowie i odwijając papier z licznika GM, wówczas jednak wskazania przestaną być zgodne z tabelą na obudowie.