Dozymetr FS-2011 z Aliexpress

Kolejny chiński  dozymetr z Aliexpress, ale z nieco wyższej półki niż omawiane ostatnio JMV-2 czy LR-4011. Konstrukcja ta częściowo eliminuje wady tańszych mierników, choć niestety nadal sporo brakuje jej do ideału.

Miernik wykorzystuje typowy chiński szklany licznik G-M typu M-4011, teoretycznie zbliżony parametrami do SBM-20. Licznik ten z racji szklanej ścianki jest nieco mniej czuły na najsłabsze promieniowanie oraz ma dłuższy czas reakcji niż metalowe liczniki SBM-20, STS-5 i BOI-33. Nazwanie go "odpowiednikiem" tych liczników jest trochę na wyrost, ale cóż, reklama dźwignią handlu.

Detektor umieszczony jest po przekątnej obudowy, tak samo jak w BR-6 i LR-4011. Dostęp niskoenergetycznego promieniowania zapewnia 11 otworków o średnicy 2,5 mm, wywierconych naprzeciw licznika.

Dzięki temu FS-2011 mierzy łączną moc dawki promieniowania beta i gamma, które jest w stanie przedostać się do detektora, czyli należy do najpowszechniejszej obecnie "szkoły" konstruowania dozymetrów. Układ taki ma wady i zalety, o czym będę jeszcze pisał.

Pomiar odbywa się w µSv/h, a zakres pomiarowy zaczyna się od 0,01 µSv/h, a kończy już na 100 µSv/h. W normalnych warunkach trudno go przekroczyć, chyba że pokażemy mu skalę od DP-63, wtedy po osiągnięciu końca zakresu zacznie zliczać od zera.
Dozymetr wskazuje zarówno bieżącą moc dawki, jak również średnią z ostatnich 5 minut, co jest przydatne do dokładniejszych pomiarów, przy słabych źródłach, ustalaniu tła naturalnego itp. Średnia jest liczona z 5 minut, co jest długim okresem, w większości chińskich dozymetrów jest zwykle liczona z 50 s (wyjątek to BR-6 z czasem 8-minutowym). Obie wartości widzimy na wyświetlaczu LCD, niestety nie są podpisane, ale nietrudno się domyślić, która jest która:

Im dłużej trwa pomiar, tym bardziej obie wartości zbliżają się do siebie. Poniżej pomiar lampy ceramicznej z polewą uranową po 15 minutach, różnica jest w granicach błędu pomiarowego miernika, wynoszącego +/- 15 %:

Na wyświetlaczu widzimy też inne parametry - stopień naładowania baterii, włączenie dźwiękowej sygnalizacji impulsów, bieżący czas w formacie 24h i wartość ustawionego progu sygnalizacji (pod zegarem). Podświetlenie wyświetlacza działa tylko przez chwilę po włączeniu, możemy je też włączyć na okres 6 sekund, naciskając na krótko włącznik.

Dolna krawędź okienka na wyświetlacz nieco zachodzi na cyfry, choć nie utrudnia bardzo odczytu. Sam wyświetlacz jest umieszczony znacznie poniżej osłaniającej go plastikowej elastycznej folii. Dzięki temu nie uszkodzimy go łatwo od przypadkowego uderzenia w okienko.

.
Funkcja alarmu progowego nie ma tej irytującej wady tańszych mierników, jakim jest mała liczba progów do wyboru (zwykle 4) oraz za niska wartość najwyższego progu (najczęściej 5 µSv/h). Tutaj możemy wybrać spośród 9 wartości: 0,5 - 1 - 1,5 - 2 - 2,5 - 5 - 10 - 50 - 100 µSv/h. Opcji zupełnego wyłączenia sygnalizacji niestety nie ma, ale jak ustawimy 100 µSv/h, to nieprędko się ona włączy. Jeśli jednak się uruchomi, będziemy mieć "dyskotekę" - dozymetr wydaje przerywane piski o dużej częstotliwości i miga podświetleniem wyświetlacza, choć to akurat można wyłączyć w opcjach, wówczas alarm tylko hałasuje. Brak jest możliwości resetu alarmu, zatem będzie wył aż moc dawki spadnie lub wyłączymy dozymetr. 

Obsługa miernika odbywa się za pomocą 5 klawiszy membranowych na przednim panelu:

• Ó - włącznik zasilania, przy długim naciśnięciu włącza lub wyłącza przyrząd, krótkie wciśnięcie podczas pracy dozymetru włącza podświetlenie wyświetlacza na 6 sekund
• Menu/OK - wejście do menu i zatwierdzanie pozycji
• kursory - nawigacja w menu
• >|| - w ekranie głównym włącza dźwięk sygnalizacji impulsów, w menu ustawień przenosi o poziom wyżej 

W menu ustawień mamy następujące pozycje:

• setting unit - teoretycznie pozwala na wybór jednostki pomiaru, choć dostępne są tylko µSv/h
• sampling time - czas uśredniania pomiaru (3 - 30 - 60 s)
• setting alarm - wybór progu alarmu
• system clock - ustawienie daty i godziny
• alarm mode - rodzaj alarmu: sam dźwięk lub dźwięk i błyskanie wyświetlacza
• setting disp. - ustawienia wyświetlacza: język (angielski lub chiński) i kontrast

Niestety zabrakło funkcji zliczania łącznej dawki przyjętej przez przyrząd. Jest ona bardzo istotna dla ustalenia narażenia na promieniowanie jonizujące, szczególnie podczas przebywania w warunkach podwyższonego poziomu promieniowania. Z tego co obserwuję, opcja ta jest często pomijana we współczesnych przyrządach, niezależnie od ich ceny. Nie ma jej tani chiński LR-4011 i rosyjski Rodnik 3, za to występuje w bardzo tanim JMV-2 i droższym KB-4011 czy rosyjskich Soeks 112 i 01M.

Parametry użytkowe dozymetru stoją na dobrym poziomie. Czas reakcji na wzrost mocy dawki jest dość szybki, choć mógłby być szybszy. Przy ceramice uranowej dającej 50 µSv/h na Polaronie wynik wzrasta o 0,3 µSv/h na sekundę, przy bardzo aktywnej (160 wg Polarona) skacze o 0,6 µSv/h na sekundę, zaś przy zegarach lotniczych o 2-4 µSv/h na sekundę. Oznacza to niestety długie czekanie na ustabilizowanie się pomiaru, nawet jeśli aktywność jest duża. Spadek wyniku po odsunięciu źródła jest szybki, jeśli rozpoczyna się od wartości rzędu dziesiątek µSv/h, przy pojedynczych opada bardzo wolno, lepiej wtedy po prostu ponownie uruchomić dozymetr.

Wykonanie jest przyzwoite, choć plastik nie jest najgrubszy. Połówki są dobrze spasowane, nic nie trzeszczy, wyświetlacz umieszczono znacznie poniżej ochronnej folii, nie uszkodzimy go więc zbyt łatwo. Poza otworkami nad licznikiem G-M brak też jakichkolwiek szczelin, zatem po zaklejeniu tych otworków przezroczystą taśmą klejącą mamy przyrząd łatwy w dekontaminacji i praktycznie kroploszczelny. Dozymetr dobrze leży w dłoni dzięki wyżłobieniom na palce na bocznych krawędziach, jednocześnie jest na tyle płaski, że łatwo zmieści się w kieszeni. 

Zasilanie odbywa się z 2 baterii lub akumulatorków rozmiaru AA. Tym razem nie przewidziano możliwości ładowania akumulatorków w dozymetrze za pośrednictwem portu USB. Niewielki  pobór prądu przez wyświetlacz LCD powinien zapewnić długi czas pracy na jednym komplecie baterii. Niestety instrukcja nie podaje tej informacji.

Skoro jesteśmy już przy instrukcji, to zawiera ona również podstawowe wiadomości z zakresu dozymetrii i ochrony radiologicznej. Niestety mój egzemplarz ma wyłącznie chińską wersję językową, ale na podstawie widniejących w niej wartości liczbowych wnioskuję, że wspomina o stałej jonizacyjnej i czasie połowicznego rozpadu. Podaje też przeliczniki jednostek aktywności promieniotwórczej oraz grubości osłon osłabiających promieniowanie Cs-137, Ir-192 i Co-60 o połowę i do 1/10.

Przyrząd występuje w kilku wersjach obudowy, różniących się kształtem i kolorem, ale wyświetlacz, układ przycisków i wycięcia na licznik G-M zdradzają, że jest to ten sam przyrząd.

http://www.chinanumbering.com/en/pro_list.asp?id=173

Wersja FS-2011+ jest wyposażona w funkcję zliczania łącznej dawki, której tak brakowało w omawianym modelu FS-2011. Wartość ta, podawana w mSv, wyświetlana jest w prawym górnym rogu wyświetlacza, pod wskaźnikiem poziomu baterii.

https://archiwum.allegro.pl/oferta/daniu-fs2011-licznik-geigera-promieniowania-i8423842440.html

Na koniec jedna z reklam przyrządu, ukazująca w tle... żuraw pompowy, tzw. kiwon, używany do wydobycia ropy naftowej. Jest to jeszcze bardziej absurdalne niż używanie dozymetru do pomiaru  pola elektromagnetycznego od anten telefonii komórkowej:

Podsumowując, jest to jeden z lepszych dozymetrów dostępnych obecnie na Aliexpress, choć niestety jest też droższy niż konkurencja. Jego głównym rywalem  jest KB-4011, mający przewagę w szybszym resecie wyniku i obecności pomiaru łącznej dawki oraz histogramu, jednakże wyposażony jest on w mniej progów sygnalizacji oraz uboższe ustawienia. Z kolei nad LR-4011 góruje solidniejszym wykonaniem, nad BR-9B i JMV-2 większą czułością. Jest też najbardziej szczelny ze wszystkich tych przyrządów, co przydaje się przy pracy w terenie.