Zielona glazura uranowa

Związki uranu, stanowiące odpad w kopalniach srebra, przez długi czas były gromadzone na hałdach, gdyż nie miały praktycznego zastosowania. Wkrótce jednak odkryto, że hałdy te nabierają różnych żywych kolorów. Zaczęto więc stosować uran do barwienia szkła (tzw. szkło uranowe), a także glazury na wyrobach ceramicznych.

Kolor uzyskiwany dzięki związkom uranu zależał od stężenia jonów diuranianowych U2O7, kolor zmieniał się wraz ze wzrostem stężenia w kierunku czarnego [LINK]:

• żółta - do 0,006%
• pomarańczowa
• zielona
• czarna

Nie jestem przekonany co do słuszności tych wyliczeń, szczególnie że to pomarańczowa glazura wykazuje największą aktywność powierzchniową, czarna średnią, zaś zielona dosyć niską, niewiele większą niż żółta. Temat wymaga dalszego zbadania. 

Tym razem chciałbym przedstawić wyroby z zieloną glazurą. Nie będzie ich wiele. Pierwszym, na jaki natrafiłem, były dwie filiżaneczki, znalezione na śmietniku w początkach bloga (lipiec 2014):

https://promieniowanie.blogspot.com/2014/07/radioaktywne-filizanki.html

Łączny pomiar za pomocą dozymetru Prypeć oscylował na poziomie 1 µSv/h. Filiżanki niestety sprzedałem z uwagi na ograniczoną przestrzeń magazynową i niską moc dawki. Jak się później okazało, najprawdopodobniej był to wyrób manufaktury Sarreguemines:

https://www.ebay.fr/itm/306033664836?mkevt=1&mkcid=1&mkrid=709-53476-19255-0&campid=5338722076&customid=&toolid=10050

Później  długo nie udawało mi się znaleźć podobnych wyrobów, aż w dopiero w 2019 roku trafiłem na  ten oto wazon.

https://youtu.be/xKvg1SIdzpE?feature=shared

Co ciekawe, wykazywał luminescencję w ultrafiolecie, ale tylko o długości fali 365 nm, czyli emitowanym przez świetlówki, ultrafiolet 390 nm z diod LED ma za dużą dominantę fioletowego światła widzialnego:

Pomiary beta+gamma:

• Prypeć: 3,2-3,4 µSv/h
• Sosna z dwoma licznikami szeroko: 4,3 µSv/h
• EKO-C z licznikiem SBT-10A: 40-50 cps
• RKP-1-2 (tryb pomiaru aktywności): 70 cps
• RK-67: 4-6 µSv/h

Wazon niestety sprzedałem z uwagi na jego znaczne rozmiary i konieczność zwolnienia miejsca pod nowe nabytki, które kurczyło się w zaskakującym tempie.

***

Kolor zielony (ciemny lub oliwkowy) często stanowi podkład w wyrobach typu Gouda. Przykładem może być ten popękany talerz kupiony w 2021 r., który z racji kiepskiego stanu podzieliłem na mniejsze części, przydatne jako źródła do autoradiogramów oraz testowania dozymetrów:

https://promieniowanie.blogspot.com/2023/07/holenderska-ceramika-gouda.html

O tym, że aktywność pochodzi od podkładu, a nie od ceglastych i czerwonych zdobień, możemy przekonać się za pomocą małego okienkowego licznika G-M albo robiąc autoradiogram na papierze fotograficznym. W przypadku powyższego talerza okazało się, że aktywne (i to bardzo!) są również złotożółte szlaczki:

https://promieniowanie.blogspot.com/2021/09/autoradiogramy-kolejna-edycja.html

Podobnie było w przypadku tej pokrywy od cukiernicy - źródłem aktywności jest oliwkowozielony podkład, a nie wielobarwne kwiatowe motywy, choć ceglasty pomarańcz przypomina uranowy odcień.

Autoradiogram spodniej części pokazuje rozmieszczenie glazury na ceramice, jak również jasne punkciki od miejsc, gdzie ceramika nie pokryła się glazurą uranową w procesie produkcji:

https://promieniowanie.blogspot.com/2019/11/autoradiogramy-cz-iii.html

Oprócz Goudy zieloną glazurę stosowali też inni producenci, choć nie zauważyłem, by jakieś firmy używały jej chętniej.

***

W roku 2023 trafiłem na taką oto cukierniczkę, z glazurą uranową o odcieniu wpadającym w oliwkę. Glazurą pokryto również wnętrze.

Aktywność nie była duża - pomiary od boku:

• ANRI Sosna (2 liczniki blisko): 3,25 µSv/h
• Prypeć: 4,3-4,5 µSv/h
• RKP-1-2: 50-60 cps
• MKS-01SA1M:
• tryb gamma (bez klapki): 2,40 µSv/h
• tryb alfa: 630 rozp/min/cm2
• RadiaScan 701A:
• • tryb gamma (bez klapki): 2,30 µSv/h
  • tryb alfa: 358 rozp/min/cm2 (473 łącznie)
• EKO-C/s (stara wersja): 35-42 cps
• EKO-C (pancake): 56 cps
• Radex Obsidian: 
• pomiar łączny: 0,2 µSv/h
• pomiar rozdzielny: 0,15 µSv/h + 195 rozp/min/cm2

***

Dużym zaskoczeniem była kupiona pod koniec 2024 r. jasnozielona patera produkcji znanej niemieckiej firmy Buckeburg Keramik - kolor jest jasny, wręcz seledynowy:

Inne wyroby tej firmy można obejrzeć na poniższych stronach:

• https://keramiksammlung.jimdoweb.com/b%C3%BCckeburg/
• https://keramik-sammler.de/?p=179
• https://www.potsandpots.com/wgp-companies/others/buckeburg/

https://www.youtube.com/watch?v=eng0Dh1_C5k&ab_channel=AnonymousDosimetrist

Pomiary przeprowadziłem tylko z otwartą klapką w następujących dozymetrach:

• z licznikiem cylindrycznym:
• ANRI Sosna (2 liczniki blisko siebie): 9,77 µSv/h
• Prypeć: 10,8-11,1 µSv/h
• RKP-1-2: 200 cps
• z licznikiem okienkowym 
• MKS-01SA1M: 
• tryb gamma (bez klapki): 5,17 µSv/h, 
• tryb alfa: 1100 rozp/min/cm2
• RadiaScan 701A
• tryb gamma (bez klapki): 5,29 µSv/h
• tryb alfa (z odejmowaniem innych emisji): 740 rozp/min/cm2 (939 pomiar łączny)
• EKO-C v.4.2 (licznik pancake, czarna rączka): 150 cps
• EKO-C/s (licznik SBT-10A, pierwsza wersja): 110 cps

Użyłem też dozymetrów scyntylacyjnych:

• Radiacode 10: 0,24 µSv/h
• Radex Obsidian:
• tryb gamma: 0,33 µSv/h
• tryb beta/gamma: 0,21 µSv/h + 392 rozp/min/cm2

***

Jak widać na powyższych przykładach, aktywność zielonej glazury uranowej nie jest duża, zaś wyroby w tym kolorze trafiają się wyjątkowo rzadko - pomimo dokładnego przeczesywania targu "żelazkiem" RKP-1-2 oraz przeglądania okolicznych śmietników znalazłem zaledwie 6 sztuk w ciągu 11 lat. Jeśli uda mi się znaleźć kolejne przedmioty z taką glazurą, będę je dodawał do niniejszego wpisu. Oczywiście jeśli chcecie się pochwalić swoimi zbiorami albo macie uwagi co do powyższego tekstu, dajcie znać w komentarzach!

***

Zachęcam też do wspierania bloga, zarówno pośrednio, poprzez zakup dozymetrów [LINK], jak i bezpośrednio, przez Patronite lub BuyCoffeeTo