Zagadkowa deseczka z kaflem

Ceramika z glazurą uranową ma na tyle charakterystyczne wzornictwo, że niekiedy można ją rozpoznać nawet bez dozymetru. Szczególnie pomarańczowe detale na wyrobach manufaktur Jasba czy Strehla dają 99% prawdopodobieństwo radioaktywności. Czasem jednak wyroby szkliwione glazurą uranową są tak niepozorne, że łatwo je pominąć, zwłaszcza jak mają pospolite, pastelowe kolory. Dlatego też, nauczony doświadczeniem sprawdzam praktycznie każdy wyrób ceramiczny, który nie jest biały (a i białe warto sprawdzać, ale to osobna historia). Dzięki temu trafiłem na tą dekoracyjną deseczkę do krojenia z kaflem ozdobionym motywem pocztówki.

Targowe poszukiwania - pułapka 8 cps

Monitor skażeń RKP-1-2 jest świetnym przyrządem do poszukiwań "świecących" przedmiotów. Okienko pomiarowe, mieszczące 3 wysokoczułe liczniki STS-6 (lub odpowiedniki) ma dużą powierzchnię, co ułatwia poszukiwania na większym obszarze i z dalszej odległości, a analogowy mikroamperomierz ma mniejszą bezwładność niż wyświetlacz, co zapewnia błyskawiczną reakcję na wzrost i spadek mocy dawki. Spust w uchwycie umożliwia natychmiastowe włączenie i wyłączenie, pobór prądu jest mały, baterie starczają na rok cotygodniowego chodzenia na targi, zaś przyrząd jest wytrzymały na udary mechaniczne. We znaki daje się tylko znaczny ciężar (1,5 kg).

Dozymetr QA060 z Aliexpress

 Przyrząd ten należy do serii trzech przyrządów pomiarowych, różniących się funkcjonalnością:

• QA060 - dozymetr promieniowania jonizującego
• QA062 - miernik pola elektromagnetycznego (EMF)
• QA063 - przyrząd kombinowany: dozymetr z miernikiem EMF

Ten podział przywodzi na myśl rodzinę mierników BR-9, gdzie wersja A oznaczała miernik EMF, wersja B dozymetr omawiany na blogu [LINK], zaś C przyrząd kombinowany. Powoduje to ryzyko pomyłki przy zakupie na Aliexpress, ponieważ opisy ofert są często nieprecyzyjne i używają określenia "licznik Geigera" w odniesieniu do mierników EMF. Warto zatem uważnie sprawdzać ofertę i spośród dostępnych wariantów produktu wybrać QA060, a nie QA062 - pomocna w tym będzie cena: mierniki EMF są najtańsze, zaś przyrządy kombinowane najdroższe.

Przyrząd mierzy moc dawki oraz łączną dawkę promieniowania gamma i silniejszego beta, należy więc do najpopularniejszej obecnie "szkoły" budowy dozymetrów.

Dozymetr Mufasha HFS-20 z Aliexpress

Ten dozymetr stanowi zmniejszoną wersję omawianego niedawno HFS-10. Z tego powodu, aby nie dublować opisu poszczególnych funkcji, zacznę od zdjęć porównawczych obu przyrządów, zaznaczając tylko zauważone różnice.

Podgrzewacz Rosenthal z glazurą uranową

Firma Rosenthal jest znana od dziesięcioleci z luksusowej porcelany i innych wyrobów ceramicznych, a jej sklepy znajdują się w wielu państwach, w tym w Polsce (https://rosenthal.pl/). Przypomnijmy najpierw historię firmy:

Bracia Max i Philipp Rosenthal , pochodzący z Werl (Nadrenia Północna-Westfalia), wyemigrowali do USA w 1872 roku i dostrzegli tam zapotrzebowanie na malowaną porcelanę. Wrócili do Niemiec i w 1879 roku założyli warsztat malarstwa porcelany w zamku Erkersreuth (Górna Frankonia), do którego zakupili białą porcelanę z fabryki porcelany Lorenza Hutschenreuthera w sąsiednim Selb. W oddalonym o sześć kilometrów Asch (Czechy Zachodnie) w 1886 roku powstała fabryka porcelany, którą kierował Max Rosenthal. [4] W 1891 roku malarstwo porcelanowe zostało przeniesione do Selb i uprzemysłowione. W rodzinnym biznesie pracował również brat Wilhelm Rosenthal. W 1897 roku Rosenthal założył firmę Bauer, Rosenthal & Co. w Kronach, aby przywrócić ją do rodzimej grupy, kiedy w 1897 roku została założona firma Philipp Rosenthal & Co. AG. W 1908 Rosenthal kupił fabrykę porcelany Thomas w Marktredwitz , a w 1917 fabrykę porcelany Zeidler & Co. [5], która później stała się znana jako marka stacji Selb w Selb-Ploessberg i jest obecnie jedną z dwóch lokalizacji Porzellanikon. [tłumaczenie automatyczne z niemieckiej Wikipedii - LINK]

Podobnie jak w przypadku wielu innych producentów ceramiki, również Rosenthal produkował wyroby pokryte glazurą z dodatkiem związków uranu. Zwykle są drogie, jak większość produktów tej renomowanej firmy, czasami jednak można je upolować w przystępnej cenie. Takim produktem jest ten oto podgrzewacz na świeczki, służący do utrzymywania wysokiej temperatury imbryków do herbaty. 

Przedmiot jest równomiernie pokryty pomarańczową glazurą uranową z dodatkowym, dyskretnym ciemnym detalem na obwodzie. 

Muzeum Gazownictwa w Paczkowie

Muzeum (https://muzeumgazownictwa.pl/) odwiedziliśmy podczas naszego objazdu po Dolnym Śląsku, w czasie którego głównym celem były kopalnie uranu (Podgórze, Liczyrzepa i Kletno). Postanowiliśmy przy okazji zwiedzić kilka innych ciekawych obiektów w okolicy, np. sztolnie walimskie, twierdzę Kłodzko czy właśnie Muzeum Gazownictwa.

Placówka mieści się w budynkach zabytkowej gazowni, która w latach 1901-1977 produkowała tzw. gaz miejski, zwany też świetlnym, powstający poprzez ogrzewanie węgla w wysokiej temperaturze bez dostępu powietrza. 

W tym procesie węgiel ulegał odgazowaniu, tworząc koks, zaś z powstałego gazu odzyskiwano wiele różnych substancji chemicznych, jak amoniak, smoła pogazowa, benzol, naftalen itp. Cały proces można prześledzić na tym schemacie:

Dozymetr "piórkowy" HFS-P3 z Aliexpress

Ten miernik jest jednym z najmniejszych przyrządów dozymetrycznych, z jakimi spotkałem się od początku prowadzenia bloga. W ofertach handlowych określany jako "pen nuclear radiation detector" co automatyczne tłumaczenie na Aliexpress przekłada na "piórkowy (!) detektor promieniowania jądrowego". Kształtem obudowy przyrząd przypomina japoński Air Counter_S, jest jednak od niego nieporównywalnie mniejszy.

Przyrząd mierzy moc dawki i łączną dawkę promieniowania gamma oraz silniejszego beta za pomocą miniaturowego licznika G-M o długości 37 mm. Nie podano jego dokładnego typu, jednak z wykazu chińskich liczników G-M najbardziej zbliżone będą dwa modele: J-303βγ (35 mm) i J-32βγ (34 mm +/- 2 mm):

Dziewiąty rok na blogu

Ten rok naznaczony został przez rosyjską agresję na Ukrainę, która doprowadziła do przejściowego zajęcia Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia. Oprócz pomocy uchodźcom zaangażowałem się też w zwalczanie dezinformacji  i przejawów paniki – internet od razu zalały plotki o powtórce z Czarnobyla, ludzie zaczęli wykupywać płyn Lugola, a ceny dozymetrów osiągnęły absurdalne wartości. Stworzyłem więc wpisy podyktowane potrzebą chwili:

• O możliwych przyczynach wzrostu poziomu promieniowania w Strefie po wejściu Rosjan i bieżącej sytuacji radiologicznej w Polsce [LINK]
• O kryteriach wyboru miernika promieniowania spośród dostępnych na rynku konstrukcji, głównie chińskich [LINK]
• Pomiar radioaktywnych skażeń powietrza w warunkach amatorskich [LINK]

Następnie wróciłem do zwyczajnej pracy na blogu, monitorując oczywiście moc dawki i aktywność beta-gamma w powietrzu, a także odpowiadając na pytania i wątpliwości Czytelników. Panika wywołana przez wojnę w Ukrainie spowodowała nie tylko wzrost cen i masowe wykupywanie dozymetrów, również tych nieprzydatnych w codziennej dozymetrii, ale także „wypłynięcie” wielu ciekawych ofert. Najpierw jednak przedstawię statystyki:

• Łączna liczba wyświetleń - 1265624
• Liczba postów łącznie z rocznicowym - 666
• Komentarze - 1046
• Przeciętna liczba wyświetleń - 400-600
• Najpopularniejsze posty:

• Zabezpieczenia pojazdów pancernych przed atakiem nuklearnym [LINK] - 10,9 tys.
• Dzień otwarty Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych [LINK] - 3,13 tys.
• Odpady radioaktywne [LINK] - 2,04 tys.

• Nowe etykiety: sondy (do tej pory były przypisane do etykiety akcesoria)
• Profil bloga na Instagramie (@radioaktywny1986) osiągnął 1000 postów 13 czerwca, w rocznicowym wpisie zaprezentowałem więc swoje instrumentarium, zarówno dozymetry, jak i pomocnicze akcesoria. Z kolei w dniu rocznicy bloga statystyki Instagrama przedstawiają się następująco:
• posty (łącznie z rocznicowym) - 1071
• obserwujących - 838
• tak jak do tej pory, profil na Instagramie służy promocji bloga, nawiązywaniu kontaktów, jak również przedstawianiu znalezisk, w tym takich, o których nie robię osobnego wpisu na blogu

Dozymetr Nuctest F6000 z Aliexpress

Dozymetry sprzedawane na Aliexpress najczęściej reprezentują jeden układ konstrukcyjny, czyli "nagi" szklany licznik G-M, osłonięty jedynie plastikiem obudowy. Niekiedy licznik jest bardziej odsłonięty i chroni go tylko kratka w obudowie. Do rzadkości należą jednak dozymetry ze zdejmowanym filtrem odcinającym promieniowanie beta oraz niskoenergetyczne gamma, które pozwalają zarówno na pomiar łącznej emisji beta+gamma, jak również samego promieniowania gamma. Takim wyjątkiem jest F6000, którego konstrukcja przywodzi na myśl ukraińskie dozymetry serii Terra. 

Miernik ten stanowi novum na obecnym rynku, a wobec absurdalnych cen dozymetrów Terra (1800 zł!) i toczącej się obecnie w Ukrainie wojny może stanowić ciekawą alternatywę dla wyrobów firmy Ecotest.

Konkurs Atomowa Bzdura Roku 2022

Dzięki portalowi Nuclear.pl mam przyjemność zaprosić Czytelników do zgłaszania nominacji w konkursie "Atomowa Bzdura Roku". Konkurs ma w tym roku swoją pierwszą edycję, dlatego gorąco zachęcam do aktywnego udziału!

Cel konkursu jest dwojaki: 

• obalanie mitów i fake newsów dotyczących energii jądrowej, atomistyki i promieniotwórczości
• promowanie weryfikacji informacji podawanych przez media.

Szczegółowe informacje znajdują się w regulaminie [LINK], tutaj więc zwrócę uwagę na najważniejsze aspekty:

• przedmiotem konkursu są wszelkiego typu wypowiedzi (ustne, pisemne, działalność, decyzje), które są sprzeczne z współczesną wiedzą naukową i rzeczywistymi danymi społecznymi, technicznymi i naukowymi (np. "awaryjność" elektrowni jądrowych, "powszechny brak poparcia" w społeczeństwie dla energetyki jądrowej, "zwiększona zachorowalność na nowotwory" w pobliżu obiektów jądrowych)
• uczestnikami konkursu są konkretne osoby fizyczne, a nie podmioty, w których działają (redakcja gazety, stacja telewizyjna, instytucja, fundacja, partia polityczna)
• osoby te muszą mieć ukończone 16 lat i działać w sposób publiczny - czyli w tym przypadku publicznie udostępniać treści niezgodne z wiedzą naukową i rzeczywistymi danymi
• każdy może zgłosić kandydata do udziału w konkursie
• zgoda kandydata nie jest wymagana, natomiast może uzyskać uzasadnienie swojej nominacji  
• uczestnik może odnieść się do swej nominacji na łamach portalu Nuclear.pl, zaś ta wypowiedź może być opatrzona komentarzem Organizatora

Radiometr Nuclear Enterprises RM5/1

Przyrząd ten został wyprodukowany przez znaną kanadyjską firmę Nuclear Enterprises, produkującą sprzęt dozymetryczny dla przemysłu jądrowego. Mierniki tej firmy są często przytaczane w polskiej literaturze z lat 70. i 80. jako wzory nowoczesnych przyrządów z Zachodu.

Pełna nazwa to Ratemeter type RM5/1 - angielski termin ratemeter oznacza częstościomierz, czyli miernik częstości zliczania i odnosi się zarówno do radiometrów przenośnych (RUST), stacjonarnych (URL, URS), jak również modułów stanowiących elementy zestawów np. w Standardzie 70 (wkładka ILL-21).

Licznik Geigera DOB-51

Dzięki uprzejmości firmy DW_Radio otrzymałem do testów liczniki G-M typu DOB-51. Stanowią one odmianę popularnych DOB-50, stosowanych do obsługi najwyższych zakresów w rentgenoradiometrach DP-66, DP-66M i DP-66M1, rentgenometrach pokładowych DPS-68, jak również w sygnalizatorach RS-70.

Produkowane były przez Przemysłowy Instytut Elektroniki (PIE), przekształcony następnie w 1971 r. w Ośrodek Badawczy Elektroniki Próżniowej (OBREP) należący do zjednoczenia Unitra.

Dozymetr HFS-10 z Aliexpress

Na Aliexpress pojawiło się ostatnio wiele nowych dozymetrów o zróżnicowanym stopniu zaawansowania i użyteczności dla dozymetrysty amatora. Jedne pomimo niskiej ceny i budżetowego wykonania charakteryzują się dobrą czułością (np. omawiany niedawno RM-9000), inne zaś, choć wykonane są dużo „porządniej”, to ich funkcjonalność pozostawia wiele do życzenia.

Takim dozymetrem jest przedstawiany tutaj HFS-10. Nazwę modelu musiałem wziąć z oferty na Aliexpress, gdyż nie pojawia się ona ani na obudowie urządzenia, ani na pudełku, ani w instrukcji (!).

HSF-10 mierzy moc dawki promieniowania gamma oraz silniejszego beta przy pomocy szklanego licznika G-M.

Dozymetr FNIRSI GC-01 z Aliexpress

Ten przyrząd wpisuje się w pewien trend w konstrukcji dozymetrów, który roboczo określę jako "gumowy". Są to mierniki ze wzmocnioną obudową, mającą gumowe wstawki po bokach, zapewniające lepszy chwyt i amortyzację wstrząsów. Sprawiają wrażenie przeznaczonych do pracy w trudnych warunkach i użytkowania przez miłośników szeroko rozumianego outdooru. Takim przyrządem jest m.in. HFS-10, omawiany niedawno [LINK], a także prezentowany tutaj GC-01 firmy Fnirsi, oferującej szeroki asortyment aparatury pomiarowej, m.in. oscyloskopy [LINK].

Przyrząd mierzy moc dawki promieniowania gamma i silniejszego beta za pomocą szklanego licznika G-M typu J-321βɣ umieszczonego po prawej stronie obudowy:

Dozymetr Bosean FS-600 z Aliexpress

Dozymetr Bosean FS-600 jest jednym z popularniejszych dozymetrów „średniej półki” dostępnych obecnie na Aliexpress. Miernik sprawia wrażenie porządniej wykonanego niż najtańsze chińskie dozymetry, nie jest jednak drogim, zaawansowanym przyrządem.

Przyrząd mierzy moc dawki promieniowania gamma i silniejszego beta za pomocą szklanego licznika G-M umieszczonego w rurce termokurczliwej.

Sonda dozymetryczna UBG-5

Sonda ta należy do całej rodziny sond opracowanych przez Karola, który skonstruował również współpracujące z nimi niezwykle udane radiometry uniwersalne UDR-1, UDR-2 i UDAR-1.

Jest to sonda licznikowa, wykorzystująca licznik G-M typu STS-5 lub odpowiednik (SBM-20, BOI-33). Detektory te rejestrują promieniowanie gamma od 30 keV oraz beta od 500 keV, mają więc wystarczającą czułość dla większości „domowych” źródeł, również tych niskoaktywnych.

Autoradiogramy cz. VI

Ta seria autoradiogramów była naświetlana najdłużej z dotychczasowych - aż 8 miesięcy wobec przeciętnego czasu 4-6 miesięcy. Zastosowałem następujące źródła:

• kafel z motywem kwiatowym wykonanym pomarańczową glazurą uranową
• natynkowe gniazdko ścienne z czarną glazurą uranową
• wtyczka sieciowa z czarną glazurą uranową
• elektroda TIG WT-20 (2% ThO2) o średnicy 4 mm
• elektroda TIG WT-40 (4% ThO2) o średnicy 2 mm

Źródła wraz z dociskami umieściłem w osobnych blaszankach po czekoladkach, a następnie blaszanki, obłożone tkaniną, włożyłem do dużej puszki na filmy kinowe. Całość postawiłem pod regałem i przystawiłem kartonami, do których nie zaglądam. Dzięki temu przeleżały bez wstrząsów cały czas niezbędny do naświetlenia. 

Wywołanie prowadziłem tak jak zwykle, czyli uniwersalny wywoływacz W-41 w rozcieńczeniu do papierów (1+7) oraz utrwalacz neutralny z tiosiarczanem sodu, pozostały po autoradiogramach z września ubiegłego roku. Efekty zaraz przedstawię, analizując każde źródło osobno.

Kafel odbijałem na papierze bromowym formatu 13x18 cm, a jako docisku użyłem ciężkiej szklanej popielnicy o wymiarach 13,5x13,5 cm. Podczas wywoływania wzór pojawił się szybko, nie trzymałem więc odbitki zbyt długo w wywoływaczu, aby uniknąć zadymienia. Kwiatowy motyw odcisnął się dość wyraźnie, niestety z uwagi na chropowatość i nierówność powierzchni glazury w paru miejscach obraz jest nieco rozmyty. 

Dozymetr RM-9000 z Aliexpress

Ten miernik jest jednym z licznych przyrządów dostępnych obecnie na Aliexpress. Jak już wielokrotnie wspomniałem, tego typu dozymetry, pomimo niskiej ceny i przeciętnej jakości wykonania mogą mieć całkiem wysokie walory użytkowe dla dozymetrysty-amatora. Tak też jest w przypadku RM-9000, który bardzo pozytywnie wyróżnia się spośród chińskich mierników promieniowania.

RM-9000 to prosty miernik mocy dawki promieniowania gamma oraz silniejszego beta.

Sonda licznikowa Polon SGB-2D

Sonda ta jest następcą modelu SGB-1D z 1969 r., stosującego licznik STS-5 (lub opcjonalnie DOB-80/DOB-50 celem rozszerzenia zakresu). SGB-2D wprowadzono w 1975 r., wykorzystuje miniaturowy licznik DOI-80, znany z radiometrów RK-20, RK-21, EKO-D oraz wojskowych mierników DP-75 i DPS-68M1. Instrukcja nie wspomina o zamiennym stosowaniu innych liczników (w tym wypadku byłyby to DOI-50/DOI-30), zatem zakres pomiarowy jest taki, jak licznika DOI-80.

Sonda przeznaczona jest do pomiaru mocy dawki promieniowania gamma oraz indykacji promieniowania beta o energii powyżej 500 keV. Głowica sondy ma obrotową przesłonę w postaci aluminiowej rurki o grubości ścianki 1,4 mm. Możemy ją można ustawić w dwóch pozycjach. W jednej, oznaczonej "G", licznik G-M jest osłonięty i mierzymy tylko promieniowanie gamma:

Kupno dozymetru na targu

Głównym źródłem sprzętu dozymetrycznego są portale aukcyjne i ogłoszeniowe (Allegro, Olx, eBay), a także społeczność dozymetrystów-amatorów. Ten drugi przypadek szczególnie w przypadku rzadszych i profesjonalnych mierników oraz akcesoriów do nich. Dozymetry pojawiają się też na pchlich targach i giełdach staroci, jednak oferta jest dość uboga, a znaleziska trafią się rzadko. Dobitnie pokazuje to mój przykład. Na warszawskie targi chodzę regularnie, praktycznie bez wyjątku (pomijając choroby i wyjazdy). Odkąd prowadzę bloga, trafiłem na następujące egzemplarze:

• 2017
• Poisk-2, sprawny, 70 zł
• RKS-20.03 Prypeć z wytwórni Polaron, sprawny lecz bez dźwięku, 100 zł
• 2018
• Biełła, sprawna, 15 zł
• 2019
• RK-62, sam korpus z mikroamperomierzem, 10 zł
• DP-66, wczesna produkcja, niesprawny, 20 zł
• 2020
• RKSB-104, 2 komplety po 250 zł (jeden trafił do Piękniejszej Strony Nauki)
• dozymetr chemiczny DP-70, 5 zł (sprzedający upierał się, że przedmiot służy do… oczyszczania wody i żadne argumenty nie były w stanie go przekonać)
• 2021
• Gryf 1, sprawny, 70 zł (!)
• Palesse 26K-86, sprawny, 10 zł
• RKSB-104, czerwony, bez wyposażenia, sprawny, 280 zł (!)
• DP-66M pełen komplet z kontrolką, 300 zł
• 2022
• Palesse 26K-86, uszkodzony ale ze sprawnymi licznikami G-M, 30 zł
• RKSB-104, sam miernik, sprawny, 15 zł
• szkolny radioindykator Biofiz, samo chassis z lampą ECC-81 i głośnikiem, ale bez licznika G-M, 10 zł (po 2 tygodniach na tym samym stoisku pojawił się fragment obudowy z zaciskami zasilania)
• licznik G-M typu BOB-33 (w większości niesprawne lub potłuczone), 5 zł
• lampa elektrometryczna 1E1P do rentgenometrów D-08, nowa, 5 zł
• 2023
• DP-66 wraz z walizką, bez kontrolki, 200 zł
• 2024
• Prypeć z wytwórni Polaron, bez pudełka, sprawny, 350 zł

Miernik radonu Radex MR-107+

Rosyjska firma Quarta-Rad znana jest z serii kieszonkowych dozymetrów codziennego użytku marki Radex. W ofercie ma kilka modeli o rosnącym stopniu zaawansowania, z których większość była omawiana na blogu:

• Radex RD-1008
• Radex RD-1212
• Radex RD-1503
• Radex RD-1706
• Radex One
• Radex Obsidian

Osobnym produktem jest omawiany dziś detektor radonu MR-107+, nowszą wersję MR-107, którego produkcja niedawno się zakończyła.

Jak zrobić spintaryskop?

Spintaryskop to urządzenie wykorzystujące ekran scyntylacyjny do obserwacji cząstek alfa. Uderzenia cząstki alfa w ekran powoduje mikroskopijny błysk światła (scyntylację), które po przystosowaniu wzroku do ciemności można zliczać pod lupą. Na tej samej zasadzie działają detektory scyntylacyjne, tylko zamiast lupy i ludzkiego oka wykorzystują fotopowielacz, wzmacniający błyski światła, następnie zliczane przez układ elektroniczny.

Spintaryskop wynalazł William Crookes w 1903 r., obserwując świecenie ekranu pokrytego siarczkiem cynku pod wpływem promieniowania emitowanego przez próbkę bromku radu. Przez przypadek rozlał radioaktywny materiał, a z uwagi na wysoki koszt radu, próbował odzyskać jak najwięcej tej substancji. Obserwował więc ekran pod mikroskopem w poszukiwaniu drobinek bromku radu. Zauważył wówczas pojedyncze błyski, powstające w wyniku zderzeń cząstek alfa z siarczkiem cynku. Przedtem bowiem, gdy na ekran działał gęsty strumień cząstek alfa emitowany przez całą próbkę, błyski od każdego zderzenia zlewały się w jedną poświatę. Gdy zaś źródłem była niewielka drobina, można było rozróżnić poszczególne błyski. Pod wpływem tej obserwacji Crookes skonstruował urządzenie przeznaczone do obserwowania i zliczania cząstek alfa. W tej konstrukcji igła pokryta radem umieszczona była przed ekranem scyntylacyjnym, który był obserwowany od przodu, zatem połowa promieniowania radu trafiała w ekran, a połowa w drugą stronę, poprzez soczewkę prosto do oka obserwatora:

Przekrój spintaryskopu Crookesa na ilustracji z 1923 r., źródło:
https://www.georgeglazer.com/wpmain/product/science-art-physics-spinthariscope-george-f-morrell-original-illustration-1923/

książka Nowa alchemia czyli historia radioaktywności

Najnowsza publikacja prof. Tomasza Pospiesznego, wydana przez Wydawnictwo Sophia (https://wydawnictwosophia.pl/), przestawia historię badań nad radioaktywnością. Tytuł zaś odnosi się do odwiecznego marzenia średniowiecznych alchemików, jakim była przemiana metali nieszlachetnych w złoto. Pomimo bezskutecznych poszukiwań i wielu mylnych założeń alchemicy dokonali wielu odkryć i położyli podwaliny pod nowoczesną chemię. Dopiero jednak odkrycie radioaktywności – najpierw naturalnej, potem sztucznej – sprawiło, że idea przemiany pierwiastków nagle stała się realna. I choć pionierskie prace małżonków Joliot-Curie pozwoliły „jedynie” przekształcić glin w fosfor, a na złoto z rtęci czy bizmutu trzeba było poczekać do 1980 r., to ogół prac nad radioaktywnością radykalnie zmienił obraz współczesnej fizyki i chemii.

Czytnik dawkomierzy osobistych CDI-77

Dozymetry indywidualne DI-77 działały na zasadzie radiofotoluminescencji (RFL). Zjawisko to oznacza powstawanie tzw. centrów luminescencji w niektórych materiałach poddanych działaniu promieniowania jonizującego. Centra te mogą być następnie wzbudzane do świecenia za pomocą ultrafioletu, a intensywność świecenia zależy od liczby powstałych centrów, czyli w pewnym zakresie od pochłoniętej dawki. W dozymetrach DI-77 detektorem była płytka ze szkła fosforanowego domieszkowanego srebrem, umieszczona w ochronnej kasetce z metalu, zamykanej specjalnym kluczem.

Do odczytu tych dozymetrów przeznaczony był specjalny pulpit, opisany jako czytnik dawkomierzy osobistych CDI-77, który wreszcie, po wielu lat poszukiwań, udało mi się kupić.

Kopalnia uranu w Kletnie - zwiedzanie

Kopalnia w Kletnie (https://www.kletno.pl/) jest ostatnią z trzech kopalni uranu zwiedzonych przez nas w tym roku.

Dojazd do niej jest najtrudniejszy spośród wspomnianych kopalni. Jedzie się górską drogą, która jest udostępnionym traktem leśnym, więc nie zawsze nawigacja ja wskazuje.

Kopalnia uranu Podgórze - zwiedzanie

Kopalnia ta była moim celem od dawna, jednak utrudniony dojazd do Kowar ciągle przesuwał te plany w dalszą przyszłość. Dopiero teraz, jak wybraliśmy się z Żoną w objazd po Dolnym Śląsku, postanowiliśmy wreszcie zwiedzić to miejsce.

W swojej recenzji nie będę spojlerował niezwykle ciekawych opowieści przewodnika, skupię się tylko na praktycznym oraz dozymetrycznym aspekcie zwiedzania. I tak bym nie przekazał całości wiedzy, zresztą mija się to z celem, kopalnię "Podgórze" trzeba po prostu zobaczyć, usłyszeć i poczuć.

Kopalnia uranu Liczyrzepa - zwiedzanie

Po zwiedzeniu kopalni Podgórze [LINK] przyszedł czas na sąsiednią Liczyrzepę. Położona jest ona przy drodze do Podgórza i mocno konkuruje z tamtą placówką. Na drodze czeka "naganiacz", zapraszający na parking przy Liczyrzepie, czy wręcz (relata refero) zatrzymujący samochody i mówiący, że... Podgórze jest akurat zamknięte albo w ogóle nie istnieje (sic!).

Dojazd jest taki sam, jak do Podgórza, tylko skręcamy w lewo na przestronny parking. Przy kasie czekamy chwilę na otwarcie (jesteśmy przed czasem, na I godzinę) i kupujemy bilety. 

Do kopalni musimy podejść jeszcze 500 m pod górkę. Droga, którą idziemy, jest dojazdem do hotelu Jelenia Struga i działającego przy nim inhalatorium radonowego. 

Detektory dla szkół cz. II - CosmicWatch

Projekt „Edukacyjne Detektory Promieniowania”, dofinansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, umożliwia wypożyczanie przyrządów dozymetrycznych do celów dydaktycznych. W ofercie są dwa rodzaje mierników: omawiany niedawno Edukacyjny Licznik Geigera-Mullera [LINK] oraz prezentowany tutaj detektor scyntylacyjny CosmicWatch.

Przyrząd wykrywa cząstki naładowane, zarówno pierwotne (promieniowanie beta lub miony z promieniowania kosmicznego), jak i wtórne (elektrony wybite w detektorze pod wpływem promieniowania gamma).

Detektory dla szkół cz. I - Edukacyjny Licznik Geigera

Dzięki uprzejmości Działu Edukacji i Szkoleń Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku (https://www.ncbj.gov.pl/deis) mam możliwość przedstawienia Edukacyjnego Licznika Geigera-Mullera. Jest on stosowany w projekcie „Edukacyjne Detektory Promieniowania”, dofinansowanym przez Ministerstwo Edukacji i Nauki (https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka). Projekt ten stanowi kontynuację programu „Detektory dla szkół” i umożliwia bezpłatne wypożyczenie detektorów promieniowania dla celów szkolnych. Wystarczy wypełnić formularz zgłoszeniowy [LINK] i przedstawić własny projekt edukacyjny, zawierający opis planowanych pomiarów.

W ofercie projektu są dwa rodzaje przyrządów:

•      Edukacyjny Licznik Geigera-Mullera
•      CosmicWatch

Tutaj przedstawię Edukacyjny Licznik Geigera-Mullera (dalej: Licznik), a CosmicWatch omówię w osobnym wpisie.

Radiometr ThermoFisher SmartION 2120S

Firma ThermoFisher Scientific znana jest z profesjonalnego sprzętu dozymetrycznego, takiego choćby, jak seria MiniMonitor, z której jeden model omawiałem w 2019 r. [LINK]. Tym razem przedstawię jeden z radiometrów, wykorzystujących komorę jonizacyjną, oznaczonych marką SmartION. 

Przyrząd mierzy moc dawki promieniowania gamma i beta oraz dawkę promieniowania gamma. Detektorem jest powietrzna komora jonizacyjna o objętości 450 cm3, ze ściankami o gęstości powierzchniowej 250 mg/cm2, wykonanymi z papieru nasyconego żywicą syntetyczną. Komora ma okienko pomiarowe z aluminizowanego poliestru o gęstości 7 mg/cm2, osłaniane przesuwnym filtrem plastikowym o gęstości 550 mg/cm2. 

Radiometr STEP RGD-27091

Miernik ten, produkowany przez Sensortechnik und Elektronik Pockau GmbH (STEP), jest następcą przyrządów firmy VEB Robotron: VA-J-15, 27040 i 27060. Podobnie jak one, wykorzystuje komorę jonizacyjną, odczyt jednak jest cyfrowy, na wyświetlaczu LCD. Przyrząd charakteryzuje się też nowszą elektroniką i mniejszą masą.

Detektorem promieniowania jest komora jonizacyjna równoważna powietrzu, wykonana z tworzywa sztucznego przypominającego twardy styropian. Jej objętość wynosi 600 cm3, a ścianka ma gęstość powierzchniową 35 mg/cm2. Na komorę zakładamy dodatkową osłonę o gęstości powierzchniowej 500 mg/cm2, która rozszerza zakres mierzonych energii promieniowania, jak również chroni od uszkodzeń mechanicznych. 

Minerały promieniotwórcze

Minerały, które emitują promieniowanie jonizujące, to temat rzeka, którego bez przygotowania geologicznego nawet nie próbuję rozwijać. Wspomnę jedynie, że wyróżnić możemy wśród nich trzy główne grupy:

• minerały uranu – uraninit i jego odmiana blenda smolista, autunit, uranofan, torbenit, karnotyt
• minerały toru – monacyt, toryt, torianit, huttonit
• minerały mieszane - uranotoryt (odmiana torytu zawierająca uran)

Średnia zawartość uranu w skorupie ziemskiej wynosi 2,8 ppm (części na milion), zaś toru 8-12 ppm. Złoża rud uranu są nieregularnie rozrzucone po całym świecie, a tylko część jest opłacalna w eksploatacji:

https://www.wise-uranium.org/umaps.html 

Dokładną lokalizację światowych złóż uranu przedstawiono na mapie opublikowanej przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej - poniżej wycinek dotyczący Europy, całość mapy jest dostępna w wysokiej rozdzielczości pod linkiem:

Dzień otwarty Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych w Różanie

Składowisko powstało w 1961 r. na terenie dawnego carskiego fortu z początku XX w., który szczęśliwie uniknął zniszczenia podczas obu wojen światowych. Składowane są tutaj odpady nisko- i średnioaktywne, głównie medyczne, przemysłowe oraz pochodzące z izotopowych czujek dymu. Odpady trafiają tu już przetworzone w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Radioaktywnych (ZUOP) w Świerku, w postaci nadającej się do przechowywania. O samym składowisku pisałem już we wpisie poświęconym odpadom radioaktywnym [LINK], tutaj skupię się więc na samym zwiedzaniu.

Przede wszystkim, obowiązuje rejestracja telefoniczna lub mailowa, z podaniem numeru dokumentu tożsamości, który trzeba też mieć ze sobą przed wejściem na teren KSOP. Dostępne były 4 grupy między 9.30 a 14 (zwiedzanie trwa 1 godzinę) zarówno w sobotę, jak i w niedzielę. Decyduje kolejność zgłoszeń, grupy liczą 30 osób, a miejsca szybko się zapełniają. 

Adres KSOP to ul. Przemysłowa 10, przed budynkiem znajduje się 8 miejsc parkingowych, ale można stanąć też na parkingu pobliskiego targowiska przy ul. Królowej Bony 39 i podejść 100 m. Mapy Google niestety podają lokalizację składowiska na wspomnianym placu targowym (!). Warto zatem wcześniej sprawdzić dojazd, by nie szukać po okolicy, jak niektóre osoby z naszej grupy, które poszły w stronę targu.

Przystawki głośnikowe Polon PS-1 i PS-2

Przystawka ta była przeznaczona do radiometrów RUST-2 i ich kolejnych odmian (RUST-2S, RUST-2S-2), zastępując słuchawkę SM-73 w sytuacjach, gdy był potrzebny odsłuch z głośnika. 

Straciła rację bytu z chwilą wprowadzenia radiometru RUST-3, który miał głośnik w wyjmowanym module na tylnej ściance obudowy - choć w radiometrze tym zachowano również gniazdo słuchawkowe, pozwalające na podłączenie tej przystawki.

Żółta glazura uranowa

Związki uranu, stanowiące odpad w kopalniach srebra, przez długi czas były gromadzone na hałdach, gdyż nie miały praktycznego zastosowania. Wkrótce jednak odkryto, że hałdy te nabierają różnych żywych kolorów. Zaczęto więc stosować uran do barwienia szkła (tzw. szkło uranowe), a także glazury na wyrobach ceramicznych.

Kolor uzyskiwany dzięki związkom uranu zależał od stężenia jonów diuranianowych U2O7, kolor zmieniał się wraz ze wzrostem stężenia w kierunku czarnego [LINK]:

• żółta - do 0,006%
• pomarańczowa
• zielona
• czarna

Jak widać, glazura żółta ma najmniejszą zawartość uranu, co przekłada się na jej niewielką aktywność. Dwa lata temu omawiałem szczególnie charakterystyczną, opalizującą na żółto niskoaktywną glazurę uranową [LINK], teraz chciałbym przybliżyć typowe żółte wyroby.

Żółty kolor, aczkolwiek współwystępujący z zielenią, miał pierwszy wyrób z glazurą uranową, na jaki trafiłem w początkach bloga [LINK]. Moc dawki na Polaronie bez klapki ok. 12 µSv/h, ta wartość będzie się jeszcze często przewijać przy żółtej glazurze:

Sonda neutronowa SSNT-2

SSNT-2 należy do całej rodziny sond opracowanych przez Biuro Urządzeń Techniki Jądrowej pod koniec lat 60. i w znacznej części stosowanych do dziś [LINK]. Służy do pomiaru biologicznego równoważnika dawki od promieniowania neutronowego, głównie przy reaktorach i akceleratorach.

Cyt. za: Izotopowa aparatura przemysłowa i radiometryczna - Katalog 37R z 1969 r:

Detektorem jest scyntylator LiJ(Eu) – jodek litu aktywowany europem  – o wymiarach 4x4 mm. Umieszczono go w moderatorze - kuli z parafiny w obudowie z blachy o grubości 1 mm - celem spowolnienia neutronów prędkich, aby mogły być wykrywane przez scyntylator. Połączenie optyczne bardzo małego scyntylatora ze znacznie większym fotopowielaczem zapewnia stożkowy światłowód, wykonany z materiału zbliżonego gęstością do moderatora. 

Indykator promieniowania SIM-01NB

https://auction.violity.com/101920895-dozimetr-radiometr-miniatyurnyj-karmannyj-sim-01nb-indikator-mocshnosti-dozy

Ten bardzo prosty indykator wprowadzony został do produkcji w 1990 r. przez zakłady "Elektron" w Żółtych Wodach na terenie ówczesnej Ukraińskiej SRR. Przyrząd można lapidarnie nazwać "zielony-żółty-czerwony", albowiem jego wskazania ograniczone są do 3 diod LED. 

Radiometr noszony RN-2-2

O tym dozymetrze poinformował mnie Aleš (s pozdravem!), który kilka lat temu udostępniał mi zdjęcia ciekawych dozymetrów z dawnej Czechosłowacji, m.in. DC-3A-72, DC-3E-83. Tym razem oprócz informacji dodatkowo pomógł nawiązać kontakt ze sprzedającym i doprowadzić transakcję do finału. W ciągu dwóch tygodni przyrząd był u mnie.

Miernik na pierwszy rzut oka przypomina radiometr górniczy RG-1:

• obudowa praktycznie identyczna z RG-1, która była de facto wykonana na tych samych matrycach, co DP-66M, tylko bez gniazda i pokrętła ładowania DKP-50 oraz przycisku podświetlenia skali
• obrotowy przełącznik zakresów z takim samym pokrętłem
• mikroamperomierz MEA-33 ze skalą pokrytą farbą okresowego świecenia
• sonda z umieszczoną na sprężynie zakręcaną tulejką, odcinającą promieniowanie beta przy pomiarze emisji gamma
• zakrętka komory baterii wykonana ze stali

 

Dozymetr samoróbka z Austrii

Dozymetr ten został wykonany w Austrii, najprawdopodobniej w latach 70., sądząc po zastosowanych podzespołach. Jest to prosty indykator promieniowania z dźwiękową i świetlną sygnalizacją impulsów.

Detektorem promieniowania jest okienkowy licznik  Valvo 18504, występujący również jako Philips ZP1400 i MX-147. Licznik ten ma okienko mikowe o średnicy efektywnej 9 mm, powierzchni 0,635 cm2 i gęstości powierzchniowej 2-3 mg/cm2.

Matka Boska Radioaktywna - nowe objawienie

Od ponad dwóch lat poszukuję artefaktów na targach poprzez „skanowanie” stoisk za pomocą monitora RKP-1-2. Metoda ta może się wydawać męcząca z racji masy tego miernika (1,5 kg), jednak pozwala wyłuskać takie znaleziska, jak prezentowanie poniżej. Gdybym sprawdzał tylko „rokujące” przedmioty, z pewnością pominąłbym tą niepozorną płaskorzeźbę ze „zwykłego” przezroczystego szkła:

„Żelazko” dawało jednak wyraźny, dość wysoki odczyt przy jednym kartonie, zacząłem więc badać poszczególne przedmioty.

Giełda staroci Pchli Targ w Poznaniu

Będąc w Poznaniu odwiedziłem tamtejszą giełdę staroci. Mieści się ona przy ul. Szwajcarskiej 14, na parkingu centrum handlowego M1. Czynna jest w niedziele, od godzin rannych do popołudniowych. Targowisko jest połączeniem typowego bazaru z żywnością, elektroniką i odzieżą oraz pchlego targu i giełdy antyków. Dominuje asortyment znany z warszawskiej Olimpii, czyli graty z mieszkań, jest on jednak znacznie młodszy. Dużo mniej jest przedmiotów z epoki PRL-u, przeważa elektronika i drobne AGD z lat 90. czy nawet 2000. Można powiedzieć, że w Poznaniu stare rzeczy są nowsze niż w Warszawie.

Ceny bliższe są Koła niż Olimpii, choć cechuje je znaczny rozrzut, z tendencją do zawyżania. Przykładowe, niejako referencyjne artykuły przedstawiają się następująco:

• mocno wypalona grzałka katalityczna do rąk typu GK-1 - 65 zł (!)
• kompas Adrianowa, wersja polska, radowa, bez paska, stan średni - 150 zł
• lampa ciemniowa panoramiczna pięciofiltrowa - 50 zł
• przystawka do Celmy - szlifierka kątowa PRXp-115B (bez osłony tarczy) - 50 zł
• przystawka do Celmy - nożyce do żywopłotów PRZa-320 - 20 zł
• radiomagnetofon Grundig RB-3200 - 190 zł
• termowentylator Farel 4-biegowy - 40 zł
• gablotki z owadami (2 okazy w każdej, chrząszcze, szerszenie itp.) - 35 zł
• nici do overlocków - 5 zł/szpulę

Jeżeli chodzi o "świecidełka", to poza wspomnianym kompasem Adrianowa na stoisku z militariami znalazłem tylko talerz z pojedynczymi kropkami glazury uranowej oraz mały dzbanuszek z naklejką Jasby, jedynie lekko maźnięty. Stoiska z kartonami łącznie były trzy, z czego jedno większe:

Radiometr alfa i neutronowy KRAN-1 AN

http://forum.rhbz.org/topic.php?forum=2&topic=138&p=1

Ten radziecki radiometr może mierzyć, w zależności od podłączonej sondy, aktywność powierzchniową alfa lub gęstość strumienia neutronów w szerokim spektrum energii - od termicznych aż do prędkich. Zakres pomiarowy przedstawia się następująco:

• aktywność alfa: 2,5-25 000 rozp./min/cm2
• gęstość strumienia neutronów prędkich: 10-100 000 neutr./cm2/s
• gęstość strumienia neutronów pośrednich: 2,5-25 000 neutr./cm2/s
• gęstość strumienia neutronów termicznych: 2,5-25 000 neutr./cm2/s

Od radowego szaleństwa do radiofobii

Radiofobia to chorobliwy lęk przed promieniowaniem jonizującym [LINK]. Z racji niewielkiego poziomu wiedzy u niefachowców lęk ten często  rozszerza się na inne rodzaje promieniowania, np. z kuchenek mikrofalowych, telefonów komórkowych itp. urządzeń, choć są to odmienne rodzaje fal elektromagnetycznych, o zupełnie różnym pochodzeniu i charakterze [LINK]. Radiofobia jest dość powszechna w społeczeństwie, głównie z racji niewidzialnego charakteru promieniowania oraz jego wieloaspektowych skutków, zarówno bezpośrednich (ostra choroba popromienna), jak i długofalowych (nowotwory, mutacje genetyczne). Były jednak czasy, gdy w promieniowaniu jonizującym upatrywano wyzwolenia ludzkości od wszelkich schorzeń i bolączek. Jak zatem doszło do tego, że "cudowne" promieniowanie stało się "śmiercionośnym"?

***

Najpierw, po odkryciu zjawiska radioaktywności i jego biologicznego działania (małżeństwo Curie wspólnie z H. Becquerelem), zaczęto stosować promieniowanie do niszczenia komórek rakowych, jako tzw. curieterapię, rodzaj radioterapii kontaktowej [LINK]. Pomyślne wyniki w walce z do tej pory nieuleczalnymi nowotworami stworzyły nadzieję na możliwość leczenia również innych chorób. Powszechnie zaczęto używać radu i innych substancji na większość schorzeń, jak również w wielu wyrobach przemysłowych. Świecącej farby radowej używano do pokrywania przedmiotów codziennego użytku - tarcz zegarków,  numerów domów czy strojów tancerek w nocnych lokalach. Sprzedawano wiele kosmetyków, m.in. La Creme Activa, mający przedłużać młodość dzięki substancjom promieniotwórczym.

https://finca-al-manzil.blogspot.com/2019/03/bizarre-ruins-of-radium-spa-in-portugal.html

Używano też pasty do zębów z wodorotlenkiem toru, którego promieniowanie miało masować dziąsła (sic!), a jak wiadomo, zdrowe dziąsła to zdrowe zęby.

Sonda okienkowa LGO-7

Sonda ta należy do pierwszej generacji sprzętu dozymetrycznego produkowanego w Polsce na samym początku rozwoju rodzimej atomistyki. Egzemplarz z kolekcji Karola udostępniony via Quann.wikidot:

http://qann.wikidot.com/lgo7

Wykonano ją w 1962 r., podobnie jak omawiany poprzednio radiometr uniwersalny RUS-5. Stanowiła element całego kompletu sond, wyprodukowanych w niewielkich seriach:

• licznikowa beta-gamma LGM-2 (12 x STS-5/BOB-33 lub 3 x STS-6) - 50 szt.
• scyntylacyjna LS-3 - 15 szt.
• scyntylacyjna LS-5A (j.w.) - 20 szt. 
• licznikowa LP-2 z licznikiem proporcjonalnym RZP-40
• okienkowa LGO-1 
• okienkowa LGO-5 (3 liczniki okienkowe) - 50 szt.
• okienkowa LGO-7 (7 liczników okienkowych) - 50 szt.

Intensitetsmåler Model 1963

Przyrząd ten był używany przez duńską armię w latach 60. Jest to rentgenometr, w duńskiej nomenklaturze określony jako Intensitetsmåler, czyli miernik natężenia (promieniowania), analogicznie do czeskiego Intenzimetr (np. DC-3A-72). Mierniki z tej kategorii służą do pomiaru wysokich poziomów promieniowania, występujących w warunkach wojny jądrowej.

Oprócz wojskowego oznaczenia Intensitetsmåler Model 1963 przyrząd nosi też sygnatury niemieckiego producenta: TOTAL 6115D. Z tym samym oznaczeniem występuje też jako Model 1965:

Radioaktywny obiektyw Super Takumar 1,8/55

O radioaktywnych obiektywach pisałem osobno [LINK], tutaj więc jedynie wspomnę, że dodawanie toru-232 do szkła optycznego miało za zadanie uzyskanie wysokiego współczynnika załamania szkła przy jednocześnie niskiej dyspersji. Spośród licznych obiektywów z soczewkami ze szkła torowanego wyróżniają się konstrukcje japońskie, z omawianym w zeszłym roku Super Takumarem 1,4/50 na czele [LINK]. Tym razem chciałbym przedstawić inny model Takumara, również radioaktywny, lecz znacznie mniej. 

Rentgenometr pokładowy DPS-68

Przyrząd ten, opracowany w 1968 r., rozpoczyna serię rentgenometrów pokładowych, przeznaczonych do montażu w wojskowych pojazdach – samochodach terenowych, transporterach opancerzonych i czołgach, a także w śmigłowcach (np. Mi-2RS „Padalec”) czy w schronach:

• DPS-68
• DPS-68M
• DPS-68M1

W demobilu początkowo dominowała zmodernizowana wersja DPS-68M, następnie zaczęły być wyprzedawane DPS-68M1, których ostatnie sztuki są jeszcze na rynku.. Teraz zaś w ofercie jest pierwszy model – DPS-68. Można go nabyć w firmie DW_Radio, gdzie sprzedawane egzemplarze są przetestowane i sprawne:

Radiometr cyfrowy RK-21-1

Radiometr kieszonkowy RK-21, podobnie jak większość przyrządów produkcji ZZUJ Polon,  występował w dwóch wykonaniach:

• RK-21-1 z sondą zewnętrzną
• RK-21-2 z sondą wbudowaną

Wersję RK-21-2 omawiałem dwa lata temu [LINK], teraz wreszcie udało mi się kupić RK-21-1. Wykonanie 1 w nomenklaturze Polonu zwykle jest „podstawowe”, a 2 w jakiś sposób zmodyfikowane i tak jest też w tym przypadku. Zastosowanie sondy zewnętrznej ma większy sens w mierniku, który służy do pomiaru wysokich poziomów promieniowania gamma (do 99,9 mGy/h), gdyż pozwala zachować bezpieczny dystans od źródła o dużej aktywności, szczególnie jeśli mamy dodatkową przedłużkę. Miernik z taką sondą wymaga jednak dwóch rąk do obsługi, jest trudniejszy do przenoszenia i bardziej narażony na uszkodzenia. 

Pomiar skażeń promieniotwórczych powietrza

Pomiar radioaktywnych skażeń powietrza można prowadzić na dwa sposoby. Najprościej poczekać, aż opadną na ziemię i mierzyć bezpośrednio sondą powierzchniową lub dowolnym radiometrem o odpowiedniej czułości. Prędkość opadania aerozoli promieniotwórczych zależy jednak od bardzo wielu czynników, m.in. średnicy cząstek, wilgotności i temperatury powietrza, prędkości wiatru, obecności opadów itp. Najdrobniejsze cząstki mogą się unosić w atmosferze nawet miesiącami, o czym pisałem przy okazji opadu promieniotwórczego [LINK].