Dozymetr RM-9000 z Aliexpress

Ten miernik jest jednym z licznych przyrządów dostępnych obecnie na Aliexpress. Jak już wielokrotnie wspomniałem, tego typu dozymetry, pomimo niskiej ceny i przeciętnej jakości wykonania mogą mieć całkiem wysokie walory użytkowe dla dozymetrysty-amatora. Tak też jest w przypadku RM-9000, który bardzo pozytywnie wyróżnia się spośród chińskich mierników promieniowania.

RM-9000 to prosty miernik mocy dawki promieniowania gamma oraz silniejszego beta. Detektorem promieniowania jest szklany licznik G-M typu M-4011, znany z wielu dozymetrów, nie tylko chińskich. Umieszczony jest pośrodku obudowy, równolegle do osi podłużnej. 

Licznik nie ma dodatkowego ekranu, wyrównującego charakterystykę energetyczną i odcinającego promieniowanie beta, ale nie jest też całkowicie odsłonięty, jak w wielu amatorskich konstrukcjach. Z tego powodu mierzy tą część promieniowania, które jest w stanie pokonać cienki plastik obudowy, czyli swoistą mieszankę większości kwantów gamma oraz silniejszych cząstek beta. Układ ten, znany choćby z BR-9B i innych tanich przyrządów, omówiłem szerzej w moim artykule w Postępach Techniki Jądrowej [LINK].

Wynik podawany jest na kolorowym wyświetlaczu, na którym widzimy następujące dane:

• bieżącą moc dawki w µSv/h
• uśrednioną moc dawki z ostatniej minuty, podświetloną na zielono, jeśli znajduje się poniżej progu alarmu, lub na czerwono, gdy przekracza ten próg
• próg alarmowy mocy dawki
• wykres mocy dawki z ostatniej minuty z zaznaczonymi wartościami 0,5 i 1 µSv/h na osi y
• czas bieżącego pomiaru (hh:mm:ss), który można zmienić, by działał jak zegar

Dozymetr włączamy pomarańczowym przyciskiem z symbolem zasilania. Przez pierwsze 10 sekund widzimy tylko napis WELCOME, po czym zaczyna się pomiar. Gdy upłynie pierwsza minuta (dokładnie 47 s), na wyświetlaczu pojawi się też wartość uśredniona, następnie aktualizowana co minutę. Jednocześnie bieżąca moc dawki jest zaznaczona na wykresie (histogramie) z ostatniej minuty, dzięki czemu możemy śledzić zmiany poziomu promieniowania w funkcji czasu.

Czułość dozymetru jest bardzo dobra, szczególnie jak na tak prosty i tani miernik. Zastosowany licznik G-M reaguje na większość "domowych" źródeł, w tym również tych niskoaktywnych, choć przy nich czas reakcji będzie dłuższy niż w dozymetrach z odsłoniętym detektorem. Reakcja na wzrost mocy dawki jest bardzo szybka, natomiast spadek dość wolny, zwłaszcza przy niższych poziomach promieniowania. Miernik niestety nie ma funkcji resetu wskazań, musimy więc poczekać, aż wynik wróci do poziomu tła. 

Dozymetr reaguje nawet na granit, związki potasu czy najcieńsze elektrody WT-40 (1,2 mm). Przy szkle uranowym talerzyk dający na Polaronie łączny pomiar "0,70 µSv/h" tutaj daje wynik rzędu 0,25. Miernik więc będzie wyraźnie reagował na szkło ze średniej i wysokiej półki aktywności - o samym podziale szkła uranowego pisałem osobno [LINK].

Przyrząd ma alarm progowy, który ustawiamy przyciskiem [OK] i programujemy kursorami. Wartość progu możemy wybrać w całym zakresie pomiarowym z dokładnością do 0,05 µSv/h. Alarm uruchamia się od razu, gdy bieżąca moc dawki przekroczy wartość progu. Dodatkowo, gdy średnia z ostatniej minuty również przekroczy próg, wtedy zielone podświetlenie wartości średniej zmieni się na czerwone. Podświetlenie będzie trwać do momentu, kiedy średnia nie spadnie poniżej progu.

Takie rozwiązanie pozwala odróżnić chwilowe przekroczenie progu z powodu nagłego skoku mocy dawki od długotrwałego wzrostu poziomu promieniowania. Dzięki temu będziemy wiedzieć, czy tylko na moment zbliżyliśmy się do źródła promieniowania, czy też stale przebywamy w pobliżu i narażamy na przyjęcie dużej dawki. Poniżej widzimy przykład chwilowego przekroczenia progu, bez podniesienia średniej:

Alarmu progowego nie da się wyłączyć, możemy jedynie ustawić na tyle wysoki próg, by nie przekroczyły go typowe źródła promieniowania. 

Ostatnią z funkcji dozymetru jest zegar. Po uruchomieniu przyrządu wyświetla 0 godzin, 0 minut, 14 sekund i dalej odlicza czas. Możemy jednak, przyciskiem z zawiniętą strzałką, ustawić godziny, minuty i sekundy, wtedy ten miernik czasu pomiaru będzie działał jak zwykły zegar. 

Przycisk ustawiania zegara zatrzymuje wskazania, pomiar czasu jednak trwa nadal, i jeśli wciśniemy ten przycisk ponownie, zegar przeskoczy do czasu, który by upłynął gdyby nie regulacja. Wartości godzin, minut i sekund ustawiamy kursorami i zatwierdzamy przyciskiem OK. Niestety po wyłączeniu zasilania zegar jest resetowany.

Dozymetr nie ma menu ustawień, poza parametrami omówionymi powyżej nie ma możliwości zmiany innych parametrów: wyłączenia dźwięku impulsów, regulacji jasności wyświetlacza, zmiany czasu uśredniania pomiaru itp. Nie ma też funkcji pomiaru łącznej dawki, co niestety jest częstą praktyką w tanich chińskich miernikach. 

Zasilanie odbywa się z 2 baterii lub akumulatorków AA, producent niestety nie podaje czasu pracy na jednym komplecie ogniw. 

Stan baterii podawany jest na wskaźniku w prawym górnym rogu wyświetlacza. Zastosowanie baterii alkalicznych z pewnością starczy na kilkadziesiąt godzin użytkowania, zwłaszcza przy pracy przerywanej, dającej czas na częściową regenerację ogniw.

Jakość wykonania jest przyzwoita - plastik nie ugina się, nie trzeszczy, połówki są dobrze dopasowane. Obudowa jest szczelna, jedynie po otwarciu komory baterii pojawiają się otwory na zatrzaski klapki, przez które wilgoć czy skażenia mogłyby się dostać do wnętrza. Pamiętajmy też, że zaraz za otworem zatrzasku klapki znajduje się jeden z końców licznika G-M, na którym podczas pracy miernika panuje wysokie napięcie.

Unikajmy więc otwierania komory baterii w warunkach podwyższonej wilgotności, deszczu, dotykania mokrymi rękami itp. 

Plastik obudowy jest półmatowy, o drobnej "groszkowej" fakturze, zapewniającej pewny chwyt, a jednocześnie odpornej na zabrudzenia. Klawiatura membranowa może być obsługiwana jedną ręką i jest dostępna w równym stopniu  dla kciuka lewej i prawej ręki.

Klawisze pracują z wyraźnym oporem, jednak nie tak ciężko jak w innych chińskich miernikach. 

Korpus miernika można porównać z ANRI Sosna, tylko jest dwukrotnie cieńszy i oczywiście znacznie lżejszy niż radziecki dozymetr:

W zestawie otrzymujemy kartonowe pudełko i bardzo skrótową instrukcję obsługi po angielsku i po chińsku.

Instrukcja podaje tylko zakres pomiarowy (0,01-100 µSv/h, choć miernik mierzy też powyżej tej wartości), zalecane warunki pracy (temperatura i wilgotność powietrza) oraz wymiary urządzenia (135x70x24 mm). Normalne tło promieniowania przyjęto na poziomie do 0,5 µSv/h. Instrukcja jest więc bardzo skrótowa, nawet jak na chińskie mierniki, nie zawiera też wskazówek przydatnych laikowi przy pomiarach promieniowania w swoim otoczeniu. 

***

Czas na podsumowanie. Spośród dozymetrów dostępnych na Aliexpress omawiany tutaj RM-9000 wyróżnia się bardzo pozytywnie. Jest to budżetowy miernik, którym zmierzymy promieniowanie od większości domowych źródeł, choć przy mniej aktywnych trzeba będzie chwilę poczekać na wyraźny wzrost wyniku. Przyrząd bez problemu posłuży do identyfikacji minerałów, naczyń z glazurą uranową, farb radowych czy szkła uranowego o średniej aktywności. Obsługa jest bardzo prosta, praktycznie wystarczy włączyć i ewentualnie ustawić próg alarmowy. Największym minusem jest brak pomiaru łącznej dawki, co eliminuje możliwość wykorzystania RM-9000 jako dawkomierza do dozymetrii indywidualnej. Przeszkadza też brak ustawień, zwłaszcza wyłączenia dźwięku - nie zawsze chcemy informować otoczenie o prowadzeniu pomiaru.

Tym niemniej będzie to dobry sprzęt do rozpoczęcia przygody z dozymetrią albo do sporadycznego użycia, gdy nie chcemy inwestować w profesjonalny miernik, ale jednocześnie nie chcemy kupić dziadostwa. 

Plusy:

• duża czułość nawet na słabe źródła
• prostota obsługi
• dwa rodzaje alarmu progowego
• niska cena
• dobra jakość wykonania

Minusy:

• brak pomiaru łącznej dawki
• powolny spadek wyniku
• brak menu ustawień

Czy mieliście okazję testować RM-9000 lub dopiero planujecie zakup? Dajcie znać w komentarzach!

Jeżeli spodobał Ci się blog i chcesz przyczynić się do jego dalszego rozwoju, zachęcam do wsparcia na Patronite - https://patronite.pl/anonymousdosimetrist