Zgodnie z życzeniem jednego z Czytelników umieszczam swoisty "ranking" dozymetrów klasy popularnej, dostępnych obecnie w handlu. Uwzględniłem w nim tylko mierniki dla użytku amatorskiego, nie ma więc w nich laboratoryjnych radiometrów serii RK czy RKP, ani tym bardziej mierników wojskowych (seria DP i in.). Zestawienie dotyczy zarówno przyrządów obecnie produkowanych, jak również najważniejszych mierników "poczarnobylskich", czyli z początku lat 90. Wykaz oczywiście nie jest pełny, uwzględniłem w nim jedynie modele najczęściej pojawiające się w sprzedaży. Pod uwagę brałem głównie rynek krajowy (Allegro, Olx), ale też zagraniczny (eBay, Aliexpress), szczególnie jeśli chodzi o droższe czy rzadsze przyrządy. Wiele spośród nich było recenzowanych na blogu, więc po dodatkowe informacje odsyłam do odnośnych notek.
W kwestii ceny przyjmowałem najczęściej pojawiającą się wartość (dominantę), jako bardziej reprezentatywną niż średnia arytmetyczna. Ceny dotyczą nowych egzemplarzy mierników produkowanych współcześnie, w przypadku zaś dozymetrów już nieprodukowanych, przyjąłem ceny sprawnych, dobrze zachowanych egzemplarzy. Wartości w euro i dolarach przeliczyłem po bieżącym kursie NBP. Podane wartości są oczywiście orientacyjne i mają pokazać jedynie rząd wielkości, zaszeregowanie dozymetru do określonej "półki".
Wybór wad i zalet dokonany został na podstawie mojego subiektywnego uznania, opartego w większości na własnych testach. Nie jest to żadnym razie pełna charakterystyka przyrządu, a jedynie zaznaczenie pewnych kwestii, mniej lub bardziej istotnych dla nabywcy. W niektórych przypadkach o dozymetrze trudno powiedzieć coś dobrego (Palesse 26K86), inne zaś nie mają istotnych wad (Mazur PRM9000). W innych zalet jest dużo, a wad niewiele (Radex RD1008).
| dozymetr | cena | zalety | wady | ||
| Air Counter S | γ i częściowo β | plastik obudowy | 250 | małe wymiary | mały zakres pomiaru, powolny czas reakcji |
| ANRI Sosna | β+γ | zdejmowany filtr | 300-400 | bardzo solidna obudowa, jednoznaczny wynik, tryb zliczania impulsów | brak pomiaru w trybie uśredniania wyniku |
| Atom Simple | γ i częściowo β | plastik obudowy | 300 | wysoka czułość, małe wymiary | nie współpracuje z każdym telefonem |
| Biełła | γ | folia ołowiana | 200-300 | dobre ekranowanie licznika umożliwiajace pomiar samej emisji gamma | długi czas pomiaru, toporna obudowa |
| BlackWings | β+γ | plastik obudowy | 300-400 | duża czułość, dawkomierz z przelicznikiem na roczną dawkę, wynik też w cps | reset dawkomierza po wyłączeniu, ubogie ustawienia |
| BR6 | β+γ | kratka | 300 | duża czułość, niska cena, funkcja histogramu | nieszczelna obudowa, toporne wykonanie |
| BR9B | γ i częściowo β | plastik obudowy | 300 | względnie duża czułość, niska cena, funkcja histogramu | niska czułość na słabe promieniowanie |
| Cajoe GMV-2 | γ i częściowo β | plastik obudowy | 250 | prosta obsługa | niska czułość na słabe promieniowanie, łatwość przeciążenia |
| DKS-04 | γ +neutrony | ekran z kadmu | 300 | duży zakres pomiarowy, krótki czas pomiaru, czułość na neutrony, tryb dawkomierza | niska czułość na słabe promieniowanie |
| Ekorad EKO-1 | α+β+γ | zdejmowany filtr | 400 | duża czułość, funkcja odejmowania tła, pomiar mocy dawki i aktywności | nieergonomiczne menu |
| FS-2011 | β+γ | kratka | 250 | dużo progów alarmu, dość dobra czułość | brak funkcji dawkomierza |
| Gamma Scout | α+β+γ | dwie przesłony | 1400-2500 | osobne przesłony odcinające promieniowanie α i β, współpraca z PC, dużo funkcji logowania pomiaru | słabe ekranowanie, nieszczelna i wątła obudowa, brak dźwięku i alarmu w najtańszej wersji, dozymetr jest stale włączony, baterię musi wymienić serwis |
| GQ GMC-320 Plus | β+γ | kratka | 400 | dużo funkcji pomiaru, duża czułość, współpraca z PC, opcja termometru | nieszczelna obudowa, brak filtra |
| GQ GMC-500 Plus | β+γ | kratka | 500 | dużo funkcji pomiaru, duża czułość, współpraca z PC, opcja termometru, współpraca z PC przez Bluetooth | brak filtra |
| GQ GMC-600 Plus | α+β+γ | kratka | 1100 | duża czułość, dużo funkcji pomiaru, współpraca z PC przez Bluetooth | brak filtra |
| Greentest EKO-5 | γ i częściowo β | plastik obudowy | 500-800 | funkcja testera zawartości azotanów w żywności | mały zakres pomiarowy, niska czułość, wysoka cena |
| Jupiter SIM-05 | γ | folia ołowiana | 400 | duży zakres pomiarowy, krótki czas pomiaru na II zakresie | mało progów alarmu |
| KB4011 | β+γ | kratka | 300 | szybka reakcja na zmiany mocy dawki, małe wymiary | mało progów alarmu |
| LR4011 | β+γ | kratka | 250 | względnie duża czułość, niska cena, funkcja histogramu | toporne wykonanie, brak funkcji dawkomierza, mało progów alarmu |
| Master-1 | γ | folia ołowiana | 100-200 | małe rozmiary | mały zakres, łatwość przeciążenia, niewielka dokładność |
| Mazur PRM9000 | α+β+γ | kratka | 2200 | duża czułość | ubogie i toporne menu, wysoka cena, brak filtra odcinającego promieniowanie α i β |
| MS-04B Expert | α+β+γ | zdejmowany filtr | 300-400 | duża czułość, krótki czas pomiaru na II zakresie | nieintuicyjna obsługa, wada fabryczna wymagajaca korekty w elektronice, tandetne wykonanie |
| Palesse 26K86 | γ | folia ołowiana | 200-300 | brak | wadliwa elektronika, długi czas pomiaru, mały zakres |
| Polaron Pripyat' | β+γ | zdejmowany filtr | 400-500 | duża czułość, szybki czas reakcji nawet na słabe źródła, pomiar napięcia baterii, skuteczny filtr promieniowania β | powolny spadek wyniku,brak resetu |
| Radex ONE | γ i częściowo β | plastik obudowy | 450 | małe wymiary | niska czułość na słabe promieniowanie |
| Radex RD1008 | α+β+γ | zdejmowany filtr | 1400 | osobny równoczesny pomiar β i gamma, funkcja odejmowania tła, bardzo mały pobór prądu, alarm wibracyjny | delikatna budowa |
| Radex RD1503 | β+γ | kratka | 400 | duża czułość, wskaźnik dokładności pomiaru | mały zakres pomiaru, niewygodne menu |
| Radex RD1706 | β+γ | kratka | 800 | duża czułość, wskaźnik dokładności pomiaru, duży zakres pomiarowy, alarm wibracyjny | niewygodne menu |
| RadiaScan 701A | α+β+γ | zdejmowany filtr | 1400 | duża czułość | wysoka cena |
| Radiatex MRD-2 | γ i częściowo β | plastik obudowy | 400 | możliwość logowania wyniku i współpracy z PC, opcja własnej korekty charakterystyki czułości licznika | małoseryjna produkcja |
| Radiation Alert Inspector | α+β+γ | kratka | 1000-1600 | duża czułość | brak filtra |
| RKSB-104 | β+γ | zdejmowany filtr | 400 | duża czułość, opcja przedłużonego pomiaru przydatna przy słabych źrodłach | nieszczelna obudowa, kłopotliwa zmiana trybu za pomocą mikroprzełączników |
| Rodnik 3 | β+γ | kratka | 300 | małe wymiary, duża czułość, funkcja zegara, magnesy w obudowie,mały pobór prądu | brak funkcji dawkomierza, niewygodne menu |
| Smart Geiger | γ i częściowo β | plastik obudowy | 150 | bardzo małe wymiary | niska czułość na słabe promieniowanie, mała dokładnosć pomiaru, podatność na zakłócenia, nie współpracuje z każdym telefonem |
| Soeks 01M | β+γ | kratka | 600 | funkcja histogramu, reset pomiaru przy skoku wyniku | brak uszczelnień, długi czas reakcji na słabe źródła, duży pobór prądu |
| Soeks 112 | β+γ | kratka | 400 | małe wymiary, niski pobór prądu | brak uszczelnień, długi czas reakcji na słabe źródła, nieergonomiczne menu |
| Soeks Ecovisor F4 | β+γ | kratka | 1000 | liczne funkcje dodatkowe - pomiar EMF, twardości wody i zawartości azotanów, duża czułość | krótki czas pracy na akumulatorze, brak współpracy z PC |
| Soeks Quantum | β+γ | kratka | 1600 | szybki czas reakcji, osobny wskaźnik impulsów dla każdego licznika | liczniki po bokach urządzenia a nie obok siebie, czyli do pomiaru promieniowania otoczenia,a nie artefaktów |
| Terra P | β+γ | zdejmowany filtr | 700 | solidne wykonanie, duża czułość, duży zakres pomiaru, funkcja dawkomierza i alarmu, funkcja uśpienia, zegarek i budzik | czas reakcji i wyświetlanie wyniku wolniejsze niż w Polaronie |
| Voltcraft Gamma Check A | γ | plastik obudowy | 700 | funkcja dawkomierza, ergonomiczna obudowa | tylko pomiar gamma |
| Voltcraft Gamma Check Pro | γ | plastik obudowy | 900 | funkcja dawkomierza, współpraca z komputerem, ergonomiczna obudowa | tylko pomiar gamma |
Po przeanalizowaniu tej tabeli można wyróżnić kilka segmentów oraz swoistych faworytów.
- proste dozymetry gamma produkcji radzieckiej, w większości nieprzydatne, chyba że mamy silniejsze źródła tego promieniowania (zegary lotnicze, kompasy)
- proste dozymetry beta-gamma produkcji chińskiej i radzieckiej, które zwykle mierzą łączną moc dawki beta+gamma, niekiedy trochę osłabioną przez plastik obudowy
- dozymetry beta gamma mające porządny filtr promieniowania beta - w tym segmencie niewiele jest nowoczesnych przyrządów (Terra-P) i kilka starych konstrukcji (Pripyat', Sosna)
- dozymetry z licznikiem okienkowym różnych rozmiarów, zarówno miniaturowym (Gamma Scout), jak i typu pancake, wyposażone w filtry lub mierzące tylko łączną emisję alfa+beta+gamma, znacznie droższe. Szczytową konstrukcją jest Radex RD1008, który wykorzystuje dwa liczniki okienkowe i podaje osobno wartość mocy dawki gamma i aktywności beta.
Zatem ostatecznie, jaki dozymetr wybrać? Na sam początek, do szukania większości źródeł i bieżącego monitorowania otoczenia wystarczy prosty miernik z Aliexpress, nawet taki z detektorem zakrytym przez plastik obudowy. Gdy chcecie szukać szkła uranowego, warto wybrać przyrząd, gdzie licznik G-M osłonięty jest jedynie kratką, przyrządy takie są niewiele droższe. Jeśli dozymetria Was nie wciagnie, nie poniesiecie dużego wydatku, natomiast nawet na prostym mierniku nauczycie się podstaw pomiarów dozymetrycznych. Następnym krokiem może być stary dobry Pripyat', który nawet dziś, 30 lat od opracowania, nadal jest bezkonkurencyjny i pod pewnymi względami przewyższa nowszą i droższą Terrę. Mając taki miernik, możemy mierzyć promieniowanie typowych źródeł promieniowania w przedmiotach codziennego użytku. Sam przez większość czasu korzystam z Polarona, używając Sosny, gdy szybko chcę mieć konkretny wynik. Polaron wykryje przeważającą większość szkła uranowego (niskoaktywne nieco wolniej), całość ceramiki oraz farb świecących.
Zakup dozymetru z licznikiem okienkowym powinien być dobrze przemyślany, gdyż oprócz wyższej ceny jest on również znacznie bardziej podatny na uszkodzenia mechaniczne, a wzrost czułości nie jest radykalnie większy w stosunku do układu dwóch liczników metalowych, np. STS-5. Po więcej informacji odsyłam do notek o licznikach okienkowych.
Ostrzegam też przed przeinwestowaniem - nie kupujmy drogiego miernika, którego większości funkcji nie będziemy wykorzystywać, ani tym bardziej miernika, którego cena jest nadmierna w stosunku do osiągów. Pamiętajmy też, że przyrządy z wyższej półki są trudniejsze do odsprzedaży. Mniej osób wyda na dozymetr, zwłaszcza pierwszy, kwotę rzędu 1000-1500 zł, w przeciwieństwie do mierników budżetowych, który czasem uda się sprzedać nawet i przeciętnemu "Kowalskiemu", chcącemu hobbystycznie "poszukać promieniowania" lub obawiającemu się powtórki Czarnobyla. Piszę o tym dlatego, ponieważ dozymetria nie każdego wciągnie, nawet po początkowym zainteresowaniu i sprawdzaniu dozymetrem każdego przedmiotu w otoczeniu. Jeśli potrzebujecie dodatkowej porady, chcecie kupić lub sprzedać dozymetr, piszcie przez formularz kontaktowy bloga. Służę konsultacją!
