Nazewnictwo dozymetrów

Tym razem coś bardziej filologicznego niż fizycznego, czyli jak nazywano nasze zabawki i dlaczego. Zajmując się dozymetrią od wielu lat, usiłuję znaleźć jakąś prawidłowość w nazewnictwie.

Radzieckie przyrządy kieszonkowe i laboratoryjne

• Altair - najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Orła
• Azimut - azymut
• Beta - grecka druga litera alfabetu, oznacza m.in. promieniowanie korpuskularne złożone z elektronów
• Biełła - właśc. Bella, imię żeńskie
• Bierieg - brzeg
• Fon - tło (promieniowania)
• Gracz - gawron
• Gryf - mityczny stwór - lew ze skrzydłami i głową orła
• Iris - irys
• Irtisz - Irtysz, rzeka
• Jelena - imię żeńskie
• Jupiter - Jowisz
• Kalina - krzew
• Kiparis - cyprys
• Kometa - wiadomo
• Kongo - państwo
• Kran - dźwig, żuraw, kran (ew. to jest akronim  K.R.A.N.)
• Kristall - kryształ
• Kura - rzeka w Rosji
• Kwadrat - wiadomo
• Kwarc - minerał
• Kwark - cząstka elementarna
• Laura - imię żeńskie
• Ładoga - wielkie jezioro k. Leningradu
• Łomonos - powojnik
• Łotta - rzeka w Finlandii i Rosji
• Łucz - promień
• Master - mistrz
• Neywa - Newa, rzeka przepływająca przez Leningrad
• Nord - północ
• Onega - jezioro w Republice Karelii w Rosji
• Palesse 26k86 - Polesie, hotel w Prypeci + data awarii w Czarnobylu
• Poisk - poszukiwanie
• Polyn - Piołun, ukraińskie znaczenie słowa "Czarnobyl", dodatkowo nawiązanie do Gwiazdy Piołun z Apokalipsy św. Jana
• Pionier - radziecki harcerz (albo saper szturmowy ;) )
• Pripyat - Prypeć, opuszczone miasto k. Czarnobyla, zbudowane wraz z elektrownią dla jej pracowników
• Prognoz - prognoza
• Radian - jednostka kąta płaskiego
• Radon - radioaktywny gaz, produkt rozpadu promieniotwórczego radu
• Raduga - tęcza
• Regul - Regulus, najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa
• Selen - pierwiastek
• Sienież - jezioro w rejonie soniecznogorskim w moskiewskiej obłasti
• Signal - sygnał
• Sosna - hmm, czy aby na pewno chodzi o drzewo? ;)
• Swierczok - świerczek
• Sputnik - towarzysz podróży, później też sztuczny satelita Ziemi
• Straż - wiadomo
• Strielec - strzelec
• Szczełkun - chrząszcz z rodziny sprężykowatych
• Wiestnik - zwiastun, posłaniec
• Wystrieł - wystrzał
• Zwiezda - gwiazda

Dodatkowe oznaczenia kodowe:

• DP - dozimetriczeskij pribor - przyrząd dozymetryczny, seria oznaczeń przyrządów wojskowych
• DBGB - dozymetr bytowoj gamma beta - dozymetr codziennego użytku gamma beta
• DBG - dozymetr bytowoj gamma - dozymetr codziennego użytku gamma 
• (niestety niektóre dozymetry gamma są oznaczane DBGB, więc chyba moja teoria nie jest słuszna)
• BIR - bytowoj indikator radiacii - indykator promieniowania codziennego użytku
• BIRI - brelok indikator radioaktiwnogo izłuczenia - brelok indykator promieniowania radioaktywnego 
• IMD - izmiernitiel moszcznosti dozy - miernik mocy dawki

Dozymetry polskie:

• RK- radiometr kieszonkowy np. RK-60, RK-63, RK-67, RK-10, RK-100
• RKLG - radiometr komorowy logarytmiczny - RKLG-62
• RKL - radiometr komorowy liniowy (?) - RKL-60
• RG- radiometr górniczy - RG-1
• RIK - radioindykator kieszonkowy - RIK-59
• RKP - miernik skażeń powierzchni - RKP-1, RKP-1-2, RKP-2, RKP-100
• RUST - radiometr uniwersalny tranzystorowy - RUST-2, RUST-2S, RUST-3
• MSP - starsze radiometry laboratoryjne o konstrukcji lampowej
• RUS - j.w.
• URL - uniwersalny radiometr laboratoryjny
• URS - uniwersalny radiometr cyfrowy
• RUM - radiometr uniwersalny (nowsza generacja)
• EKO - ? - trudno mi znaleźć tu jakiś kod, EKO-D to kieszonkowy radiometr, a EKO-C monitor skażeń powierzchni z licznikiem okienkowym
• PM - mierniki kieszonkowe o konstrukcji mikroprocesorowej na licencji firmy Polimaster, np. PM-1203, PM-1401

Urządzenia te często miały tzw. wykonania (warianty), w postaci cyfry dodawanej po myślniku do głównego numeru, np. RK-67-3, RKP-1-2, RK-10-2. Zwykle oznaczały niewielkie modyfikacje przyrządu, na tyle nieistotne, że nie powodowały konieczności nazywania nowym modelem. Przykładowo RKP-1-2 różnił się od RKP-1 skalą i rodzajem baterii zasilających, RK-67-3 miał dodatkową diodę sygnalizującą przekroczenie zakresu, zaś RK-10-2 sondę pomiarową ze zwykłą tubą STS-5 zamiast tuby z okienkiem mikowym. Wykonania występowały też w akcesoriach, np. słuchawkach miniaturowych SM-73 firmy Tonsil, choć tu akurat oznaczały stopień skompletowania zestawu (1 - goła słuchawka bez wtyku, 2 - z wtykiem, 3 - z wtykiem, wkładem dousznym i uchwytem nausznym, 4 - ze wszystkimi w/w akcesoriami i z przedłużaczem kabla). Więcej informacji [TUTAJ]

Sprzęt wojskowy produkcji polskiej lub na licencji radzieckiej:

• KD - komplet dozymetrów
• DP - zapożyczenie standardu radzieckiego - zarówno rentgenometry, jak i radiometry czy rentgenoradiometry, początkowo importowane z ZSRR lub produkowane na licencji
• RL - rentgenometr lotniczy
• RS - rentgenometr sygnalizacyjny
• PK - kolorymetr polowy
• PZ - pulpit załadowczy

Wojskowe mierniki radzieckie - numeracja ciągła, bez podziału na klasy sprzętów, analogicznie jak w przypadku broni:*

• DP-1 - rentgenometr, zakres 0.04-500 R/h
• DP-2 - rentgenometr, zakres 0.1-200 R/h 
• DP-3 - rentgenometr pokładowy, zakres 0.1-500 R/h 
• DP-4 - kieszonkowy rentgenometr, zakres 0.1-200 R/h
• DP-5 - rentgenoradiometr, zakres 0.05-200 R/h
• DP-11 - radiometr beta-gamma, zakres do 20 mR/h
• DP-12 - radiometr beta-gamma, zakres 1-125 mR/h
• DP-22 - zestaw 50 sztuk dozymetrów optycznych i pulpit załadowczy ZD-5
• DP-23 - zestaw 150 sztuk dozymetrów DS-50 i 50 sztuk dozymetrów o odczycie bezpośrednim DKP-50 oraz pulpit załadowczo-kontrolny 
• DP-24 - zestaw 5 dozymetrów kieszonkowych DKP-50A z pulpitem załadowczym ZD-5 w jednym opakowaniu
• DP-42 - radiometr alfa wyskalowany w rozpadach na minutę z cm2
• DP-62 - indykator promieniowania zasilany ręczną prądnicą z dźwignią ściskaną w dłoni, jak w starych latarkach
• DP-63 - rentgenometr przenośny 0.1-50 R/h
• DP-64 - indykator stacjonarny montowany w schronach, sygnalizujący przekroczenie mocy dawki 0.2 R/h, zasilanie z sieci 220/127V lub z akumulatorów
• DP-70 - dozymetry chemiczne przeznaczone do współpracy z kolorymetrem PK-56
• DP-100 - radiometr laboratoryjny współpracujący z sondą w domku ołowianym do pomiarów skażeń żywności i innych małych aktywności.

W oznaczeniach pomijam dodawane wraz z kolejną wersją litery alfabetu, np. DP-5A, DP-5B, DP-5W, DP-5WB itp.

Laboratoryjne mierniki radzieckie:

• Karagacz - wiąz (drzewo)
• Kaktus - kaktus ;)

Rozszyfrowywanie tych skrótów utrudnia brak literatury, najlepszymi źródłami są katalogi producentów, niestety są one trudno dostępne. Jeśli ktoś z branży chciałby pomóc, zapraszam do skorzystania z formularza kontaktowego na blogu.

---------------------------------------------

* radziecka broń produkowana w zakładach w Iżewsku (IŻH) miała oznaczenia "bez ładu i składu" - IŻ-37 to starter (nawet nie pistolet startowy, tylko chwyt z magazynkiem na ślepe naboje), IŻ-38 - wiatrówka karabinek, IŻ-39 - dubeltówka, IŻ-40 wiatrówka pistolet.