Czarna glazura uranowa

Glazura barwiona związkami uranu występuje praktycznie we wszystkich barwach za wyjątkiem niebieskiej. Kolor czarny stosowany był jednak najczęściej na porcelanie elektrotechnicznej (gniazdka, wtyczki, włączniki, kostki) i to nie z przyczyn estetycznych, a praktycznych – dodatek uranu obniżał temperaturę topnienia i napięcie powierzchniowe, ułatwiał też przyleganie glazury do ceramiki [LINK].

Spodziewałem się jednak znaleźć naczynia, które pokryto tą glazurą w celach ozdobnych i zwracałem szczególną uwagę na czarne szkliwo. Przez kilka lat poszukiwania nie dawały rezultatu, choć przy okazji odkryłem glazurę w kolorze wiśniowym [LINK] i opalizująco żółtym [LINK], a także dymne szkło uranowe [LINK].

Wreszcie jednak zauważyłem wybitnie świeżą dostawę na stoisku, które od pewnego czasu było jałowe pod względem uranowym. Nie planowałem głębokich poszukiwań i to zwłaszcza tam, szczególnie że miałem wyjątkowo mało czasu. Nowy asortyment i niezawodny RKP-1-2 w ręku sprawiły jednak, że po chwili wygrzebałem małą miseczkę, dającą bardzo wyraźny odczyt.

Zacząłem więc dokładnie przeszukiwać kartony. Analogiczna miseczka w kolorze zielonym nie wykazywała aktywności, choć ten kolor glazury bywa również „świecący”. 

Chwilę później znalazłem kieliszek, sprawiający wrażenie elementu zestawu. Dalsze nurkowanie przyniosło łącznie 4 sztuki tych kieliszków.

 

Po powrocie do domu przystąpiłem do pomiarów, do których użyłem większości posiadanego sprzętu dozymetrycznego. Wyniki przedstawiają się następująco (wszystkie pomiary z odsłoniętym detektorem): 

Miseczka (bok/góra) 

• Polaron - 23/20 µSv/h
• ANRI Sosna - 10-12/19 µSv/h
• MKS-01SA1M - 2700/3100 rozp/min/cm2
• Radex RD1008 - 750/1000  rozp/min/cm2 
• EKO-C - 90/230 cps

Kieliszek (bok/góra)

• Polaron - 34-40/33 µSv/h
• ANRI Sosna 27-29/35
• MKS-01SA1M - 5100-6000/7200  rozp/min/cm2
• Radex RD1008 - powyżej 1666 rozp/min/cm2 (zakres kończy się na 999 rozp/min/cm2, ale zamknięcie przesłony detektora daje 40% osłabienie promieniowania od glazury uranowej, jednak nadal nie jest ono wystarczające, by nie przekroczyć zakresu)
• EKO-C - 260-280/300 cps

Jak widać, miseczka pokryta jest równomiernie, natomiast na kieliszkach grubość powłoki wykazuje znaczne wahania, przekładające się na wynik pomiaru.

Oba wyroby wykazują luminescencję w ultrafiolecie, ale tylko w promieniowaniu emitowanym przez świetlówki UV z uwagi na mniejszą dominantę światła widzialnego niż w przypadku diod LED. Luminescencja uwypukla też różnice w grubości powłoki, widoczne w postaci zacieków, które mają istotny wpływ na moc dawki.

W świetle UV widać też nierówności ceramicznego podłoża, wyglądające na sygnaturę producenta.

Na sam koniec przedstawię inny wyrób z czarną glazurą uranową, wyszukany przez @foton_gamma:

Popielniczki osiągają 13,65 µSv/h łącznej emisji na Polaronie i 1,84 µSv/h na KB4011, niestety nie wykazują luminescencji.

Nieco podobny odcień czerni przemieszanej z brązem ma znaleziony niedługo później talerzyk. Na spodzie widać trzy korony, symbol producenta - firmy Rörstrand, zaś Viking to wzór, który opracował Carl Harry Stålhane, produkowany następnie w latach 1968-1979. Z kolei VDN to Varudeklarationsnämnden, szwedzka Tabela Deklaracji Towarowych, normująca różne produkty, od naczyń po pasze dla bydła, w zakresie jakości i użytych materiałów. Ten talerzyk oznaczono symbolem P-333, czyli jest to porcelana skaleniowa (P), szkliwo ma średnią odporność na uszkodzenia (3), nie nadaje się do do przechowywania wszystkich produktów (3) i można myć je ręcznie w temperaturze do 45 st. C (3). Dla porównania numer 555 oznaczałby brak ryzyka pęknięć glazury, zastosowanie do wszystkich produktów i możliwość mycia w zmywarce w 75 st. C. Jak widać, oznaczenia tego talerzyka ujawniają całkiem pokaźną garść informacji.

Wyniki pomiarów łącznej emisji beta+gamma przedstawiają się zaś następująco (przód/tył):

• RKS-20.03 Prypeć - 31/26
• ANRI 01-02 Sosna - 29/25
• MKS-01SA1M - 3900/3300 rozp/min/cm2 (łączny pomiar alfa+beta+gamma)
• EKO-C - 380/310 cps
• RKP-1-2 - 700-800/500-600 cps

Talerzyk niestety nie wykazuje luminescencji ultrafiolecie, zarówno tym z LED-ów, jak i ze świetlówek.

Z kolei to naczynie znalezione 20.08.2023 r. ma czarną glazurę, która w silnym świetle ujawnia marmurkowy ciemnobrązowy deseń i czarny szlaczek wokół górnej krawędzi. Sygnowane "Wiskemann Bruxelles", choć ta firma produkowała głównie sztućce i metalową zastawę stołową [LINK]. Przedmiot trudny do sfotografowania z uwagi na odblaski:

 Odczyt na Sośnie bez klapki 10,05/9,62 µSv/h (bok/spód), luminescencja w ultrafiolecie 365 nm (ze świetlówek) wyraźna. 

***

Jeżeli trafiliście na czarną glazurę uranową i chcecie się podzielić zdjęciami Waszych zdobyczy, dajcie znać w komentarzach! Ja tymczasem wyruszam na następne poszukiwania.