Dozymetr scyntylacyjny uDose RNG

Dozymetr µDose jest kolejnym projektem Konrada, autora miniaturowego spektrometruµSpect.  Przyrząd występuje w dwóch wersjach:

• RNG - dwa detektory scyntylacyjne, organiczny mierzy moc dawki promieniowania gamma, ZnS(Ag) aktywność alfa.
• RN – tylko z ze scyntylatorem ZnS(Ag) do pomiaru aktywności alfa

Przedmiotem recenzji będzie wersja RNG, szczególnie przydatna w domowej dozymetrii, gdyż łączy selektywność pomiaru emisji alfa scyntylatorem ZnS(Ag) z czułością i wydajnością pomiaru promieniowania gamma scyntylatorem organicznym.

 

Przyrząd ma dwa tryby pracy:

• pomiar mocy dawki promieniowania gamma w µSv/h z możliwością wyboru charakterystyki energetycznej promieniowania:
• pierwiastki z szeregu uranowo-radowego
• cez-137
• pierwiastki z szeregu torowego
• pomiar aktywności alfa w Bq/cm2

W każdym z trybów dostępny jest też alarm progowy, pozwalający wybrać jeden z 5 fabrycznie zaprogramowanych progów.

Wynik wyświetlany jest na wyświetlaczu LED, przypominający trochę ten z EKO-C. Impulsy są też sygnalizowane dźwiękiem. Obsługi miernika dokonujemy klawiaturą membranową. Do dyspozycji mamy następujące przyciski

• ALARM
• Bq/cm2
• µSv/h
• ON/OFF

Dozymetr włączamy, przytrzymując przycisk [ON/OFF], na wyświetlaczu zacznie się wtedy odliczanie 3, 2, 1 i miernik włączy się. Następuje krótki self-test i na 1 s wyświetli się stan baterii w procentach (100, 75,25, 10), poprzedzany literą „b”. Przy 10% baterii konieczne jest ładowanie. Po sprawdzeniu baterii miernik wyświetli aktualnie zaprogramowaną kalibrację (nat – szereg uranowo-radowy, ind – cez-137, th – szereg torowy) i rozpocznie pomiar. Tryb pomiaru (aktywność alfa/moc dawki gamma) zmieniamy przyciskami z jednostkami tych wielkości. Do pomiaru emisji alfa musimy zdjąć kołpak z czarnego tworzywa, który przymocowany jest magnesem, wchodzącym między pręty kratki osłonnej scyntylatora. Promieniowanie gamma mierzymy, zbliżając dozymetr do źródła przednią częścią spodu obudowy.

  

Wyłączenia miernika dokonujemy trzymając [ON/OFF] przez 3 s, na wyświetlaczu pojawi się wtedy odliczanie od 3 do 1. Alarm progowy ustawiamy, wciskając przycisk [ALARM] podczas pracy w tym trybie, w którym chcemy ustawić próg. Wartości zmieniamy tym samym przyciskiem, a zatwierdzamy klawiszem danego trybu pomiarowego. Dla ułatwienia wartości progów poprzedzone są odpowiednimi literami (A – alfa, G – gamma), zaś rząd kresek w miejsce cyfr oznacza wyłączenie alarmu progowego.

Kompensację energetyczną zmieniamy, przytrzymując przycisk [µSv/h] na 4 s podczas uruchamiania dozymetru, a następnie tym samym przyciskiem przewijając poszczególne pozycje. Ustawienie zatwierdzamy przyciskiem [Bq/cm2]. 

Aby przetestować skuteczność kompensacji energetycznej, dokonałem pomiaru wybranych źródeł na wszystkich ustawieniach kalibracji. Najwięcej z nich zawierało tor-232 (medaliony, elektrod, siatka Auera), skład minerału niestety nie jest mi znany:

Dozymetr charakteryzuje się dużą czułością i szybkim czasem reakcji na zmiany poziomu promieniowania, zarówno na wzrost, jak i na spadek. Reaguje na większość typowych źródeł promieniowania, nawet granit powoduje nieznaczny wzrost ponad tło. 

Przy szkle uranowym wyraźną reakcję zaobserwujemy tylko przy bardziej aktywnych egzemplarzach z uwagi na niską energię generowanego promieniowania. W dozymetrze przydałaby się regulacja stałej czasu, która ograniczyłaby nieco wahania wyniku. 

Szczególnie przydatny jest tryb pomiaru aktywności alfa, pozwalający zastąpić radiometr uniwersalny z zewnętrzną sondą scyntylacyjną, np. SSU-3.

Scyntylator ZnS(Ag) jest czuły na promieniowanie alfa przy jednoczesnym braku wrażliwości na kwanty gamma, co pozwala nam wyselekcjonować aktywność alfa spośród innych emisji. Radiometr uDose RNG pozwoli nam momentalnie ustalić, jaką część emisji z danej próbki stanowią cząstki alfa, a jaką kwanty gamma, wystarczy wcisnąć przycisk i zdjąć zaślepkę sondy. Poniżej przykładowy pomiar ręcznie malowanego kafla z glazurą uranową - z lewej pomiar mocy dawki, z prawej aktywności alfa:

Wielkość dozymetru jest porównywalna z innymi kieszonkowymi miernikami. Przyrząd jest lekki i wygodny w obsłudze, wszystkie przyciski znajdują się w zasięgu kciuka i to dowolnej ręki.

Jakość wykonania jest bardzo dobra. Zastrzeżenie mam tylko do pokrywki osłaniającej scyntylator, która wystaje poniżej dolnej krawędzi dozymetru i przy silniejszym nacisku może wcisnąć zespół scyntylatora z fotopowielaczem do wnętrza obudowy. Taki przypadek może mieć miejsce w ciasnym futerale lub w kieszeni, ewentualnie podczas wysyłki, znając "delikatność" wielu kurierów.

 

Zasilanie odbywa się z wbudowanego akumulatorka litowo-jonowego 3,7 V. Ładujemy go przez port mini-USB. Świecenie diody LED obok portu sygnalizuje ładowanie, miganie zaś oznacza błąd.

Podsumowując, jest to bardzo funkcjonalny dozymetr, pozwalający za pomocą jednego małego urządzenia mierzyć zarówno emisję gamma, jak i aktywność alfa. Do tej pory wymagało to osobnych mierników albo kłopotliwej wymiany scyntylatora w sondzie podłączanej do radiometru. Szczególną zaletą uDose RNG jest opcja wyboru charakterystyki energetycznej mierzonego promieniowania, która pozwala uzyskać najbardziej zbliżone do rzeczywistości wyniki, jeśli tylko wiemy, jaki izotop mierzymy. 

Jeśli jesteście zainteresowani kupnem tego miernika, zapraszam do kontaktu z producentem - https://www.radiometech.eu/