Rentgenometr lotniczy RL-75

Dzięki uprzejmości Sprzedawcy mogę przedstawić rzadko występujący wojskowy miernik promieniowania montowany w samolotach i śmigłowcach, a mianowicie rentgenometr lotniczy RL-75. Urządzenie mierzy moc dawki w rentgenach na godzinę, posiada wyświetlacz na lampach NIXIE, współpracuje z sondą pomiarową zamontowaną na zewnątrz maszyny i posiada gniazdo wyjściowe, pozwalające sterować aparaturą pokładową, analogicznie jak w DPS-68. Mierniki te stanowiły wyposażenie produkowanych w Świdniku śmigłowców Mi-2 RS "Padalec" (wersja rozpoznawania skażeń), zwanych popularnie "chemikami". W pierwszych wersjach montowano znany nam dobrze DPS-68 (lub radziecki DP-3), czujnik skażenia DPL-67 (jeszcze nie natrafiłem) i ogólnowojskowy przyrząd rozpoznania chemicznego PchR-57 - taki zestaw nazywano "Aligator". W późniejszych wersjach dołączono prezentowany tutaj rentgenometr lotniczy RL-75, a zestaw nazwano "Pyton". Jeszcze nowszy zestaw "Ikar" nie wszedł do produkcji. Poniżej fotografia kokpitu Mi-2 RS z zestawem "Pyton" - pomimo słabej jakości zdjęcia można odróżnić DPS-68 (góra-prawo) i RL-75 (dół-prawo). Podczas ćwiczeń stosowano imitator skażeń IRL-78 albo AIP-68, działający na takiej zasadzie, jak ćwiczebny DP-66MS dla wojsk lądowych.

źródło: http://www.smil.org.pl/ptl/wyklady/99_Wojskowe_wersje_smiglowca_Mi-2.pdf - Polska Technika Lotnicza - materiały historyczne 99, 4/2014

Miernik bardzo rzadko pojawia się na aukcjach, zatem jakby ktoś chciał nabyć, zapraszam na aukcje ReniCom_Demobil.

Dozymetr RATON-901

Tym razem dzięki uprzejmości Sprzedawcy mogę omówić dozymetr DBGB-01 Raton-901. Jest to jeden z prostych radiometrów produkowanych w ZSRR na potrzeby ludności po katastrofie w Czarnobylu. Licznik wykorzystuje pojedynczą tubę SBM-20, choć niektóre egzemplarze mają szklaną tubę PRGI-101 (ПРГИ-101). Obie wersje pokazano poniżej:

Szklana tuba PRGI-101. Źródło: http://signalizacia.in.ua/index.files/dozimetr_dbgb01_raton901.htm

Ciekawostką jest szklany stabilitron widoczny u góry układu elektronicznego nad wyświetlaczem. Wyświetlacz LCD tego samego typu co w dozymetrach Biełła i Sosna - 4 cyfry o cienkich segmentach. 

Zakres mocy dawki od 0,1 do 99.99 µSv/h (energie 0.1-3 MeV), tuba nie ma ekranowania, więc licznik łapie oprócz gammy także większość bety. Wg instrukcji przy pomiarze skażeń powierzchni miernik należy przykładać stroną oznaczoną (+), czyli tam, gdzie jest tuba G-M. Zresztą sama nazwa kodowa miernika DBGB (dozimetr bytowoj gamma beta) sugeruje pomiar beta-gamma (dozymetry mierzące samą gammę mają oznaczenie DBG, np. Biełła). Zasilanie z typowej baterii 9V, wg instrukcji powinna starczyć na 48 h nieprzerwanej pracy. 

Miernik mierzy w ciągu 60 sekund, przez 30 sekund wyświetla wynik, po czy mierzy od nowa, zakończenie pomiaru jest sygnalizowane dźwiękiem. W razie przekroczenia zakresu pomiarowego pomiar jest ciągły i słychać nieprzerwany sygnał. Zakres pomiarowy mógłby zostać przekroczony jedynie przez mocno świecące zegary lotnicze, które oprócz 5-7 mR/h gammy emitują również drugie tyle bety, która również jest liczona przez ten miernik. Jednakże odsunięcie źródła od miernika na kilka cm powinno umożliwić pomiar, a faktyczną moc dawki można obliczyć z prawa odwróconych kwadratów (promieniowanie maleje proporcjonalnie do kwadratu odległości). Ekran odcinający betę można wykonać we własnym zakresie. Obsługa miernika jest bardzo prosta i ogranicza się do włączenia urządzenia przełącznikiem na przednim panelu. 

Poniżej oryginalny schemat:

Podobnie jak w przypadku większości kieszonkowych dozymetrów produkcji radzieckiej do zestawu dołączono foliowy woreczek, chroniący przyrząd przed skażeniem:

Zakłócenia pracy dozymetrów od kuli plazmowej

Niedawno udało mi się kupić na targu kulę plazmową, w związku z czym przeprowadziłem eksperymenty z jej wpływem na sprzęt dozymetryczny. Jak wiemy, kula plazmowa jest hermetyczną bańką napełnioną gazem pod bardzo niskim ciśnieniem (1-10 mm Hg) i podłączoną do wysokiego napięcia zmiennego (2-5 kV) o dużej częstotliwości (30-100 kHz).

W gazie powstają pasma plazmy z silnie zjonizowanego gazu, wykazujące emisję zarówno w świetle widzialnym, jak i ultrafioletowym. Zmienne pole elektromagnetyczne towarzyszące pracy lampy wywołuje zakłócenia pracy różnych urządzeń elektronicznych - barwny szum w aparatach i kamerach cyfrowych, warczenie radioodbiorników, piszczenie głośników oraz zawyżone wskazania radiometrów. Można osiągnąć również świecenie świetlówek i neonówek, a emitowany podczas pracy kuli ultrafiolet wywołuje fluorescencję niektórych materiałów.

Postanowiłem przetestować wpływ kuli plazmowej na posiadane przeze mnie mierniki. Jak widać, w promieniu kilku centymetrów od kuli natężenie pola jest tak duże, że we wszystkich miernikach kończy się zakres. Przy otwartej przesłonie sondy najwyższy wynik pokazał nawet DP-5B mający maksymalny zakres do 200 R/h. W radiometrze Radiatex MRD-2 zakłócenia i sygnał OVER RANGE wystąpił pomimo wymiany tuby na szklaną BOB-33A, która powinna być nieco mniej wrażliwa na indukowanie impulsów. Odporny okazał się tylko scyntylacyjny PM-1401 z racji masywnej, metalowej obudowy.: