Katalog 14-R - Aparatura radiometryczna

Stare katalogi sprzętu dozymetrycznego są bezcennym źródłem wiedzy o tych przyrządach, szczególnie z pionierskiego okresu rozwoju atomistyki w Polsce. Mierniki te były produkowane w małych seriach i niekiedy do chwili obecnej nie przetrwał żaden egzemplarz. Do tej pory udało mi się nabyć dwa katalogi Biura Urządzeń Techniki Jądrowej [z 1961 i 1963 r.] oraz Katalog 37-R - izotopowa aparatura przemysłowa i radiometryczna wydany przez Wydawnictwo Przemysłu Maszynowego "Wema" w 1969 r.

Dziś chciałbym przedstawić Katalog 14-R - Aparatura radiometryczna, wydany przez Wydawnictwo Komunikacji i Łączności pod auspicjami Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego w 1961 r.

Pozycja liczy zaledwie 40 stron, z czego początkowe stanowią krótki wstęp poświęcony istocie promieniowania jonizującego, jednostkom pomiaru, systematyce sprzętu dozymetrycznego i jego budowie. 

Figurka czołgu ze szkła uranowego

Wyroby ze szkła uranowego znajdujące się w naszej kolekcji to głównie naczynia (kieliszki, wazony, filiżanki, patery, karafki), w mniejszym stopniu biżuteria (korale, kolczyki) i elementy innych przedmiotów (gałka od szuflady, "świeca" od żyrandola). Czasem jednak trafiają się wyroby, wymykające się wszelkiej kategoryzacji, jak prezentowany w niniejszym wpisie miniaturowy czołg:

Figurka ma wymiary 23,6 x 14,8 x 11,2 mm i najprawdopodobniej pochodzi z wykopków z uwagi na ślady ziemi i pęknięcia szkła. 

Radioindykator typ 164 z 1991 r.

Proste indykatory promieniowania były stosowane jako pomoc szkolna na lekcjach fizyki od lat 50. XX w. Niektóre z nich omawiałem na blogu:

• radzieckie:
• "Elektrodieło" na liczniku STS-8 (1959)
• "Elektrodieło" na liczniku STS-5 (1968)
• polskie:
• szkolny radioindykator z licznikiem Geigera ("Biofiz") na liczniku BOB-33 (lata 60.)
• "Iza" (FPN Nysa) na liczniku DOB-80 (lata 70.)
• "Edukacyjny Licznik Geigera" na liczniku STS-6 (2022)

Przyrządy te pozwalały śledzić częstość zliczania za pomocą trzasków w głośniczku oraz, w niektórych przypadkach, również za pomocą błysków lampki. Dzięki temu nauczyciel mógł demonstrować promieniowanie tła naturalnego i przedmiotów codziennego użytku (związki potasu, farby świecące, siatki Auera), jak również przenikliwość czy prawo odwrotnych kwadratów. 

Dzięki uprzejmości Czytelnika mogę przedstawić jeszcze jeden szkolny indykator promieniowania. Opisany jest jako "Radioindykator typ 164" a na jego płycie czołowej zaznaczono poszczególne moduły:

Dozymetr Mestek NC03 z Aliexpress

Ten dozymetr przypomina omawiany niedawno Mastfuyi FY8825. Podobnie jak on, ma solidną obudowę z gumowymi wstawkami oraz nieliczne funkcje, wszystkie uruchamiane przyciskami na przednim panelu, bez żadnego menu ustawień.

Producentem jest firma Shenzhen Mestek Tools Co. Ltd, oferująca szeroką gamę urządzeń pomiarowych domowego użytku: multimetry, mierniki EMF, czujniki gazu itp.

Uniwersalny radiometr laboratoryjny URL-2

Dzięki uprzejmości Sprzedawcy mogę przedstawić uniwersalny radiometr laboratoryjny URL-2 produkcji ZZUJ "Polon". Konstrukcja stanowi rozwinięcie opracowanego w 1972 r. radiometru URL-1, omawianego na blogu w 2018 r. [LINK]. URL-2 powstał w 1974 r. i wykonano 100 egzemplarzy. Do niedawna nie spotkałem się z nim na rynku wtórnym, pojawiły się tylko 2 egzemplarze URL-1.

Przyrząd jest stacjonarnym radiometrem o wysokiej dokładności. Może współpracować z całą gamą sond pomiarowych z następujących rodzin: