Świecące zegary lotnicze - podsumowanie

Wskaźniki i zegary lotnicze malowane farbą świecącą na bazie radu są jednymi z najmocniejszych źródeł promieniowania, z którymi możemy się zetknąć w codziennym życiu. Niektóre emitują nawet 50 µSv/h (5 mR/h) emisji gamma! Inne z kolei tylko nieznacznie przekraczają tło, stąd konieczność stworzenia krótkiego przeglądu przyrządów występujących w polskim obrocie kolekcjonerskim. Zegary uszeregowałem według rosnącej mocy dawki i dodatkowo podzieliłem na kategorie. Moc dawki mierzona była radiometrem ANRI 01-02 Sosna z szeroko rozstawionymi licznikami G-M, który zapewnia najkorzystniejszą geometrię układu pomiarowego.

1. Silnie aktywne:

Wysokościomierz PRW-46 - 6,8 mR/h - jak dotąd rekord.

Manometr ciśnienia tlenu IK-18 - 6,2 mR/h

Wysokościomierz barometryczny, typ nieznany - 5,8 mR/h

Wariometr WR-10 - 5,5 mR/h, bez szkła aż 6,8 !

Skala paliwomierza KES-857, od MiG-15, 5 mR/h

Radiokompas SUP-7, moc dawki między 3 a 5 mR/h

Żyrokompas GPK-48 - 3,5 mR/h 

Chronometry ACzS -1 - z prawej starsza wersja, bardziej aktywna (farba jest ciemniejsza) - ok. 2,5 mR/h.  

2. Średnio aktywne

Paliwomierz SBE-1056 - 1,6 mR/h 

Wysokościomierz z myśliwca z II wojny - produkcja brytyjska - Bulova B-11 - 1,8 mR/h

 

Szwedzki wysokościomierz z lat 60. - 0,9 mR/h

Amperomierz WA-46 - 1,3 mR/h

Bardzo stary radziecki sztuczny horyzont AGP-2  - 1,2 mR/h

3. Słabo aktywne

Chronometr 8-dniowy od Messerschmitta - tylko 0,076 mR/h 

Wskaźnik dostrojenia radiostacji - 0,18 mR/h

Obrotomierz  - gamma ledwo 0,020 mR/h.

Zakrętomierz z chyłomierzem EUP-46M produkcji PZL, emisja minimalna, ale wykrywalna np. Polaronem

Wskaźnik wychylenia klap UZP-47, emisja ledwo wykrywalna.

Wskaźnik wychylenia steru (?) UPU - j.w.

Teraz zegary nieradioaktywne, z farbą okresowego świecenia lub zupełnie bez farby

Termometr TCT-1, farba okresowego świecenia 

Manometr - zwykła biała farba

Termometr GR-1 od TS-11 Iskra - j.w.

Wskaźnik różnicy ciśnień - j.w.

Żyrokompas PZL UK-3 -farba przypomina radową ale nie wykazuje aktywności...

...świeci jedynie w ultrafiolecie - jak się przekonałem, niektóre stare farby okresowego świecenia wizualnie przypominają
farbę radową, do odróżnienia niezbędny jest dozymetr

Żyrokompas UGK-1 - j.w.

Paliwomierz podobny do ukazanego wyżej, lecz bez żadnej farby świecącej.

Wskaźnik kursu od TS-11 Iskra i nie tylko - stara farba okresowego świecenia.

Świeci jedynie w UV i to na 2 kolory

Manometr ciśnienia w ogumieniu od mobilnej wyrzutni rakiet.

Wysokościomierz UB-P-1-N - brak farby świecącej, przyrząd przystosowany do oświetlenia żarówką,
emisja zerowa, choć niektóre elementy wewnątrz lekko świecą (zielona ceramika).

Współczesny wysokościomierz UB-57

Jak widać, przy oznaczaniu aktywności zegarów niezbędny jest dozymetr, gdyż czasami zżółkła farba może być zupełnie nieaktywna, jak w przypadku wskaźnika kursu i żyrokompasu od Iskry. 

Uwaga BHP - jak już wspomniałem w notce o skażeniach, przedostanie się izotopów do naszego organizmu stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Zegary lotnicze, jeśli mają nieuszkodzone szkło i hermetyczną obudowę (można poznać po plombach i braku śladów otwierania) - są bezpieczne jeśli chodzi o groźbę skażenia. Promieniowanie, nawet o mocy 5 mR/h słabnie znacząco w odległości 20 cm, a z 1 m jest ledwo wyczuwalne - por. Prawo odwrotnych kwadratów. Zatem jeśli trzymamy tego typu przedmioty np. w metalowej kasetce z dala od miejsc częstego przebywania - nic nam nie grozi. Niebezpieczne jedynie może być dostanie się drobin pyłu do organizmu np. po otwarciu albo stłuczeniu takiego zegara. Farba z wiekiem kruszy się i osiada np. na szkle, a pył jest na tyle drobny, że niewidoczny gołym okiem. Wykryją go tylko czułe dozymetry z "wyższej półki". Lepiej więc dmuchać na zimne.

Poniżej filmiki ukazujące różnice w aktywności różnych zegarów samolotowych (ostatni nie mój):

Podoba Ci się mój blog i chcesz wesprzeć twórcę? Zapraszam na Patronite - https://patronite.pl/anonymousdosimetrist