Radioaktywny obiektyw Super Takumar 1,8/55

O radioaktywnych obiektywach pisałem osobno [LINK], tutaj więc jedynie wspomnę, że dodawanie toru-232 do szkła optycznego miało za zadanie uzyskanie wysokiego współczynnika załamania szkła przy jednocześnie niskiej dyspersji. Spośród licznych obiektywów z soczewkami ze szkła torowanego wyróżniają się konstrukcje japońskie, z omawianym w zeszłym roku Super Takumarem 1,4/50 na czele [LINK]. Tym razem chciałbym przedstawić inny model Takumara, również radioaktywny, lecz znacznie mniej. 

Prezentowany obiektyw to Super Takumar 1,8/55, czyli mający dwukrotnie mniejszą jasność niż wersja 1,4/50, choć nadal jest to obiektyw bardzo jasny, o świetnych parametrach optycznych. Ogniskowa jest nieco dłuższa (55 mm zamiast 50), ale mieści się w granicach obiektywu standardowego dla klatki formatu 36x24 mm, czyli 50-58 mm.

Ze szkła torowanego wykonano tylną soczewkę, tak samo jak w Super Takumarze 1,4/50.

Pomiary przy przedniej soczewce osiągają zaledwie 0,4 µSv/h na Sośnie zarówno z klapką, jak i bez, co dowodzi, że z tylnej soczewki do licznika dociera jedynie część promieniowania gamma, która nie została zatrzymana przez pozostałe elementy układu optycznego. Podobny odczyt mamy też przy bocznej powierzchni obiektywu, tutaj promieniowanie osłabia dodatkowo metalowa obudowa.

Z kolei przy tylnej soczewce pomiary są najwyższe: 

• ANRI Sosna: 3,36/24,4 µSv/h
• Pripyat: 4,5/35 µSv/h
• Soeks Ecovisor: 12,8 µSv/h
• MKS-01SA1M: 
• gamma: 5,5 µSv/h, 
• alfa+beta+gamma w trybie alfa: 8400 rozp/min/cm2
• RadiaScan 701A:
• gamma: 4,9 µSv/h
• alfa: 5935,8 rozp/min/cm2 (alfa+beta+gamma 8000,3 rozp/min/cm2)
• RadiaCode 101: 4,4 µSv/h
• Radex Obsidian: 
• 5 µSv/h emisji łącznej, 
• gamma 3,26 µSv/h, beta 3570 rozp/min/cm2
• RK-67: 5/35 µSv/h
• EKO-C: 
• gamma: 3,6-3,8 µSv/h,
• alfa+beta+gamma: 200 cps
• uDose RNG: 
• gamma: 2,6 µSv/h, 
• alfa: 12 Bq/cm2
• RK-21-1: 3/7 µSv/h
• RK-21-2: 2/6 µSv/h
• RK-21-1C: 2/11 µSv/h

Jak widać, aktywność wersji 1,8/55 jest mniej więcej dwa razy niższa niż wersji 1,4/50. Niestety nie mam już Terry ani DP-66M, jednak z uwagi na zastosowany w tych przyrządach licznik SBM-20/STS-5 odczyt byłby zbliżony do RK-67.

***

Pomiar po przykręceniu obiektywu do body Zenita-E był znacznie niższy niż wersji 1,4/50: Sosna z zamkniętą klapką pokazała zaledwie 0,36 µSv/h. Z kolei bardziej czuły na promieniowanie gamma, lecz jednocześnie nieskompensowany energetycznie (a więc zawyżający wynik) RadiaCode 101 wykazał 0,5 µSv/h. 

Następnie podpiąłem obiektyw przez przejściówkę do Nikona D7100 i powtórzyłem pomiary. Body to jest znacznie grubsze niż Zenit-E, aczkolwiek stopień osłabienia promieniowania był niewiele mniejszy - przy bardziej aktywnym Takumarze 1,4/50 cyfrowa lustrzanka silniej osłabiała promieniowanie:

Nie ma więc obawy przy stosowaniu tego obiektywu - korpus aparatu bardzo skutecznie osłabia promieniowanie do poziomu mieszczącego się w granicach nieco podniesionego tła naturalnego. Przypomnę, że tło w Polsce waha się między 0,1 a 0,4 µSv/h w zależności od budowy podłoża skalnego oraz wysokości nad poziomem morza [LINK]. Aparat zaś trzymamy zwykle na pasku lub w torbie, a od naszego ciała oddzielony jest ubraniem, zwiększającym dystans - zaś promieniowanie maleje proporcjonalnie do kwadratu odległości, czyli każdy dodatkowy centymetr wyraźnie zmniejsza moc dawki.

***

Soczewki obiektywu nie wykazują zżółknięcia, charakterystycznego dla szkła torowanego, a będącego efektem długotrwałej ekspozycji na promieniowanie. 

W Super-Takumarze 1,4/50 zżółknięcie było bardzo wyraźne. Pamiętajmy jednak, że sam kolor soczewek nie oznacza automatycznie radioaktywności szkła. Wiele obiektywów z tej epoki ma charakterystyczny złoty kolor powłok przeciwodblaskowych, co dodatkowo utrudnia wzrokowe zidentyfikowanie torowanego szkła.

Przekonałem się o tym, kupując równolegle z powyższym Super-Takumarem kilka innych jasnych japońskich obiektywów:

• Minolta MC Rokkor-PF 1,4/58
• Minolta MD Rokkor-X 1,4/50 
• Nikon Nikkor-SC Auto 1,4/50
• Super-Takumar 2/50 
• Fuji EBC Fujinon 1,4/50

Spośród nich żaden nie okazał się radioaktywny, na szczęście można je wykorzystać zgodnie z przeznaczeniem, stanowią też dobrą lokatę kapitału. 

Na koniec przykładowy kadr zdjęty Super Takumarem 1,8/55 przedstawiający dwie figurki zdobione glazurą uranową, wykonane we francuskiej manufakturze Henriot Quimper:

Zdjęcie wykonane przy świetle sztucznym (żarówka energooszczędna), w trybie manualnym (1/60 s, f/4, ISO 800, +0,94 EV). Obiektyw jest jasny i ostry, z powodzeniem znajdzie zastosowanie zarówno do portretów, jak i makro.

***

Podsumowując, Super-Takumar 1,8/55 generuje znacznie mniejszą moc dawki niż wersja 1,4/50, jest jednak dwukrotnie tańszy (cena oscyluje wokół 350 zł), a podaż na rynku znacznie większa. Kupując uważajmy, by nie pomylić go z nowszą wersją SMC Takumar 1,8/55, mającą gumową nakładkę na pierścieniu ostrzenia. Wykaz poszczególnych odmian tych obiektywów wraz z charakterystykami technicznymi można znaleźć tutaj - [LINK].

Generalnie obiektywy jako źródło promieniowania są dość kłopotliwe, przede wszystkim ze względu na cenę oraz istnienie bardzo wielu wersji, z których nie wszystkie są radioaktywne. Polecam ten wykaz z orientacyjnymi wartościami mocy dawki przy poszczególnych modelach oraz uwagami [LINK]. Jeżeli posiadacie ten obiektyw albo inny model Takumara, wykazujący radioaktywność, dajcie znać w komentarzach!